Πολιτισμικός ταξιδιώτης
Άρωμα ζωής – αμφίδρομον χρέος
Του Χάρη Ανδρεόπουλου *
«Πολιτισμικός ταξιδιώτης» τιτλοφορεί το καινούργιο του λογοτεχνικό βιβλίο ο Δημ. Νταφούλης, ένα βιβλίο μέσ’ απ’ το οποίο ζωντανεύει, με τρόπο προσιτό και εύληπτο η ελληνορθόδοξη παράδοση κι ο πολιτισμός μας, αυτή τη φορά όχι η εντός Ελλάδος ελληνορθόδοξη παράδοση κι’ ο πολιτισμός, όπως με το προηγούμενο βιβλίο του «Αναδρομές στο χθές – διαδρομές του σήμερα», που παρουσιάσαμε προ 3ετίας (18 Οκτ. 2007) στην ίδια αίθουσα, αλλά η εκτός Ελλάδος θρησκευτική μας παράδοση κι΄ ο εθνικός μας πολιτισμός, όπως πρεσβεύονται από τον απόδημο - τον όπου γης - Ελληνισμό. μέρος του οποίου και ο ίδιος υπήρξε στη διάρκεια της εκπαιδευτικής του σταδιοδρομίας.
Ο συγγραφέας έχοντας στις αποσκευές του - και πέρα από τη μόρφωση που πήρε από τη μάνα και το πατέρα του, από την οικογένεια, το σπίτι του - ένα πλούσιο βιογραφικό, ευτύχησε να υπηρετήσει ως στέλεχος της εκπαίδευσης στο εξωτερικό και να ζήσει τις συναρπαστικές εμπειρίες που περιγράφει στο βιβλίο για τη ζωή του απόδημου Ελληνισμού, για τους καημούς και τα πάθια του, τον αγώνα του για το σήμερα, την αγωνία του για το αύριο.
Προσωπικά και μ’ αφορμή τις φιλικές συζητήσεις που είχαμε με το συγγραφέα για τις εμπειρίες του, το είχα σαν διαίσθηση ότι κάποια στιγμή όλες αυτές τις αφηγήσεις κάποτε θα τις κατέγραφε σε ένα βιβλίο – και το εγχείρημα της έκδοσης αυτού του βιβλίου δικαίωσε τη προσδοκία μου και με επιβεβαίωσε πολύ ευχάριστα. Διαβάζοντάς το η μνήμη μου επέστρεφε σε συζητήσεις μας και στις συνεχείς και γλαφυρές αναφορές του Δημήτρη για τη θητεία του ως επιθεωρητή ελληνικών σχολείων του εξωτερικού και συγκεκριμένα στις χώρες της BENELUX (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) για τις σχέσεις συνεργασίας του με τις ελληνικές κοινότητες και, ενώ και, κυρίως, αυτό που δεν ξεχνούσε ποτέ να αναφέρει και να επισημάνει ήταν οι δημιουργικές σχέσεις του με τον οικείο Επίσκοπο, τον μητροπολίτη Βελγίου του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου και τους λοιπούς αρχιερείς, για τους οποίους μιλούσε με πολύ σεβασμό και αγάπη, ένας σεβασμός για την Εκκλησία μας και τους ποιμένες της και μια αγάπη που είναι απολύτως έκδηλη από τη πρώτη μέχρι τη τελευταία σελίδα το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζουμε. Και σ’ αυτό του το βιβλίο, εξ άλλου ο Δημ. Νταφούλης, μας δίνει τη σοφή συμβουλή του ότι θεμέλια της κοινωνίας για μας - όπου κι΄ αν βρισκόμαστε, στη Ελλάδα ή στα ξένα - για εμάς που έχουμε αυτή τη πατρίδα κι’ αυτή τη θρησκεία, θεμέλια είναι αυτά που μας έμαθαν οι πατεράδες και οι μανάδες μας, είναι η Οικογένεια, η το Σχολείο και η Εκκλησία. Μας διδάσκει ότι Πολιτισμός μας είν’ η πίστη μας, η ιστορία μας η παράδοσή μας, στοιχεία που τα κουβαλάμε όπου πάμε.
Το περιεχόμενο των κειμένων δεν χαρακτηρίζεται από νοησιαρχία, ιστορισμό και προσφορά στερεότυπης γνώσης, αλλά έχοντας χριστοκεντρικό και πατριωτικό προσανατολισμό και σεβόμενο τις αρχές της ορθόδοξης ανθρωπολογίας και της ελληνικής ιδιοπροσωπίας διεγείρει με έντεχνο τρόπο και λόγο το γνήσια πατριωτικό και το θρησκευτικό συναίσθημα, αναδεικνύοντας, μεταφέροντας και προσφέροντας στον αναγνώστη τα βασικά στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της θρησκευτικής μας πίστης, που αποτέλεσαν τα ισχυρά θεμέλια για να διατηρήσουν οι απόδημοι συμπατριώτες μας άσβεστη την αγάπη τους στη πολιτιστική τους κληρονομιά, την ελληνική, και αδιάλειπτη τη πνευματική τους σχέση και θέση στο σώμα της Εκκλησίας μας, της Ορθοδοξίας μας.
Ποια είναι η «περιουσία» που πρέπει να φυλάξει σαν κόρη οφθαλμού στα ξένα ο Ελληνας μετανάστης; Ο συγγραφέας του βιβλίου, στην ιστορία που ξεδιπλώνει, τη περικλείει σ’ ένα μικρό δεματάκι που του δίνει η μάνα στο γιό όταν τον αποχαιρετά: Τι περιέχει αυτό το δεματάκι: μια εικόνα του Αϊ – Γιώργη, του προστάτη του χωριού, μια της Ανάστασης του Χριστού, ένα μικρό μπουκαλάκι μικρό με τον Εσταυρωμένο μέσα, ένα φυλαχτό ραμμένο σε πανί και κεντημένα τα αρχικά γράμματα Ι.Χ. (Ιησούς Χριστός) με χρωματιστές κλωστές, την Καινή Διαθήκη, μια σημαιούλα ελληνική και το Αναγνωστικό βιβλίο της Γ΄ Δημοτικού, «Ο γυρισμός του Οδυσσέα». «Αυτό το δεματάκι που έχει μέσα το Χριστό και τη σημαία, είναι η περιουσία σου, αυτό μη το ξεχάσεις ποτέ λέει η μητέρα στο παιδί της που ετοιμάζεται να ξενιτευτεί και τον παρακαλεί: «Ακου, αυτά να τα σέβεσαι. Να τα πιστεύεις. Μην ξεχάσεις ποτέ τη πίστη σου. Εμένα δεν με πειράζει. Τον Χριστό μας όμως ποτέ. Την Καινή Διαθήκη να τη διαβάζεις, μπορεί να βρεθείς με τίποτα αντίχριστους. Μη σε ξεγελάσουν. Αυτά δεν πωλούνται, ούτε αγοράζονται. Τα έχουμε από τη μάνα μας κι’ εκείνη απ’ τη δική της, δυό χιλιάδες χρόνια τώρα! Το φυλαχτό να το καρφιτσώσεις στο φανελάκι σου, δίπλα στη καρδιά σου και κάθε πρωϊ σαν ανοίγεις τη πόρτα σου να φύγεις, να κάνεις το σταυρό σου. Αυτός είναι η δύναμή σου…». Αυτή είναι η περιουσία μας, κι’ εδώ και, κατά μείζονα λόγο, στα ξένα. Λίγα πράγματα ενδεχομένως για τους άλλους, πολλά, ή μάλλον, σχεδόν όλα για εμάς, καθώς συμβολίζουν την ουσία μας, την περιουσία μας, το «εικονοστάσι» μας, τη σεμνότητα και τη ταπεινότητά μας, όπως τη περιγράφει κι’ ο ποιητής του Αιγαίου, ο Ελύτης, θεολογώντας στον «Ηλιο τον ηλιάτορα»: “Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος να 'ν' ήμερος να 'ναι άκακος λίγο φαΐ λίγο κρασί Χριστούγεννα κι Ανάσταση”.
Ακολουθώντας το δρόμο, της βιωματικής προσέγγισης ο Δημ. Νταφούλης ως δάσκαλος και συγγραφέας δεν στέκεται απέναντι στον αναγνώστη, αλλά δίπλα του, όχι απλά για να του μεταφέρει ένα μήνυμα, αλλά για να συνυπάρξει και να συμπορευθεί μαζί του στο δρόμο της χριστιανικής αλήθειας, να τον οδηγήσει στις ομορφιές της ελληνορθόδοξης παράδοσης. Η διακονική διδασκαλία την οποία υπηρετεί ως διαχρονικός λειτουργός της παιδείας διακρίνεται για την ευαισθησία και τη διάκριση, αλλά κυρίως για την αυθεντικότητα και τη γνησιότητα του μηνύματος που εκπέμπει.
Ο Δημ. Νταφούλης υπηρετεί θρησκευτικές, ιστορικές, παιδαγωγικές αρχές μεταλαμπαδεύει αξίες, χωρίς εκπτώσεις. Διδάσκει Χριστό και Ελλάδα, όχι τόσο επειδή έτσι το επιβάλλουν το Σύνταγμα και οι νόμοι της πατρίδας μας, αλλά επειδή είναι ο ίδιος, ως πρόσωπο, γνήσιος και αυθεντικός φορέας και εκφραστής αυτών των αρχών και αξιών. Δίνει ευθύς εξ αρχής το στίγμα του, και σ’ αυτό του το βιβλίο, μέσα από το διήγημά του: “Στην ξενιτιά», γράφει, «η οικογένεια είναι κάτι παραπάνω απ΄ ότι εδώ στη πατρίδα. Είναι χώρος ιερός και άγιος, όπου ο άνθρωπος γίνεται συνδημιουργός με το Θεό. Μαθαίνει να μοιράζεται, να χαίρεται, ν’ αγαπά, να προστατεύει, να βοηθά… Είναι όπως το θυσιαστήριο της Εκκλησίας! Το πρόβλημα του ενός είναι πρόβλημα και του άλλου. Είναι το λιμανάκι της ζωής όλων μας! Η οικογένεια είναι η «κιβωτός» όπου φυλάσσονται ήθη, έθιμα και παραδόσεις μιας ολόκληρης ζωής!». Για την Εκκλησία υπογραμμίζει ότι ειδικά για τον απόδημο Ελληνα αποτελεί «τη σημαιοφόρο της προσπάθειας να διατηρήσουν οι Ελληνες της διασποράς την πολιτισμική τους ταυτότητα», ενώ, ο συγγραφεάς γνωρίζοντας ως θεολόγος και εξαίροντας και τη σημασία του ήθους που εκφράζει ο Ελληνας μετανάστης κάνει και αναφορά στην αξία της λειτουργίας μετά τη λειτουργία. «Η θεία λειτουργία δεν τελειώνει στα ξένα με το «Δι’ ευχών» του δεσπότη», γράφει, «γιατί μετά καθόμαστε όλοι γύρω σε τράπεζες, σε κοινό χώρο, τις «αγάπες», όπως λέγανε οι πρώτοι χριστιανοί και πίνουμε το καφέ μας ακούγοντας τις συμβουλές του ποιμανάρχη μας που όλους μας ξέρει με τα μικρά ονόματα. Σαν κλώσσα με κλωσσόπουλά της είναι η Εκκλησία μας στο εξωτερικό. Ολους μας φροντίζει και για όλους νοιάζεται…»
Αυτό που καταφέρνει ο Δημ. Νταφούλης, όντας, όπως προείπαμε, φορέας ο ίδιος αυτών των αξιών και μέσω της βιωματικής προσέγγισης που χρησιμοποιεί, τουτέστιν της αφηγηματικής ανασύνθεσης θεμάτων από τη ελληνορθόδοξη παράδοση – αυτό, λοιπόν, που καταφέρνει - είναι να δημιουργεί ατμόσφαιρα συναισθηματικής φόρτισης και ιερής μυσταγωγίας, μια ατμόσφαιρα που αποτελεί το απαραίτητο πνευματικό κλίμα για τη μετάδοση του μορφωτικού αγαθού. Ο αείμνηστος φιλόσοφος και παιδαγωγός Κων. Γεωργούλης επισημαίνει στα συγγράματά του ότι «η διδασκαλία περί των Θρησκευτικών νοείται μόνον σε μια ατμόσφαιρα εξυψωμένη συναισθηματικά». Και αυτή η ατμόσφαιρα δημιουργείται από διδάσκοντες που πιστεύουν αυτά που γράφουν, συγκλονίζονται από αυτά που διδάσκουν, γιατί τα ζούν οι ίδιοι. Μιλούν με τη καρδιά τους. Και «εκ του περισσεύματος της καρδίας», κατά τη Γραφή, «λαλεί το στόμα τους» (Ματθ. 12,34). Ο συγγραφέας του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα χειρίζεται άριστα αυτή της τέχνη της παιδαγωγικής, όχι μόνο επειδή είναι άριστος επιστήμονας με μεταπτυχιακές σπουδές, αλλά – και κυρίως – επειδή αυτά που γράφει τα πιστεύει. Και, συνεπώς, γράφοντας «λαλεί εκ του περισσεύματος της καρδίας του».
Σε μια εποχή που μέσα από τη μόδα και τον συρμό διαχρονικές αξίες παραθεωρούνται και παραδοσιακές αρχές εξανεμίζονται, οι θέσεις αυτές του Δημ. Νταφούλη θα μπορούσαν κάλλιστα ν΄ χαρακτηρισθούν ως ένα είδος «επαναστατικής διακήρυξης» κόντρα στη επιχειρούμενη μέσω της παγκοσμιοποίησης (= «εξαμερικανοποίησης») ισοπέδωση. Και είναι ευχής έργο να διαβασθεί και αυτό το βιβλίο όσο το δυνατόν από περισσότερους φίλους, για να θυμηθούμε τις αξίες της ελληνορθόδοξης παράδοσης, που τις διατηρούν και πρεσβεύουν κατά τον καλύτερο οι συμπατριώτες μας στο εξωτερικό.
Ο Δημ. Νταφούλης ως παιδαγωγός του μέτρου και πρεσβευτής της μεσότητας και σ’ αυτό του το βιβλίο γίνεται ένας απολαυστικός εκφραστής της παράδοσης, χωρίς ωστόσο – και αυτό θέλω να το υπογραμμίσω - σε καμμιά περίπτωση να είναι ή να γίνεται παραδοσιαρχικός, δηλ. να παραμένει προσκολλημένος στο χθές. Θέλει μια παράδοση που γίνεται φλόγα και φωτίζει το μέλλον και όχι μια παράδοση που παραπέμπει σε πρακτικές και νοοτροπίες μουσείου. Παράλληλα είναι ένθερμος θιασώτης της προοδευτικότητας των πραγμάτων, χωρίς σε καμμιά περίπτωση να γίνεται προοδόπληκτος. Π.χ τάσσεται υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας – «ας είναι καλά όσοι ενδιαφέρθηκαν και μπήκαμε στην ευρωπαϊκή οικογένεια», γράφει – συνηγορεί στην ενσωμάτωσή μας στη ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών, αρνείται, όμως, την αφομοίωσή μας στη ξένη νοοτροπία, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτό θα σημάνει την απώλεια της ιδιοπροσωπίας μας. Γίνεται ο Δημ. Νταφούλης με το βιβλίο του αυτό ένας διαπρύσιος κήρυκας της ελληνορθόδοξης παράδοσης, μέσα από ένα πνεύμα κοσμοπολίτικο και οικουμενικό, όπως εκφράζεται και από τις συχνές και πυκνές του αναφορές στον Απόστολο Παύλο και τον Πλάτωνα, ένα πνεύμα το οποίο στοχεύει στην ανάδειξη της ορθόδοξης παράδοσης ως βασικής συνιστώσας και ως κεντρικού άξονα της κοινωνικής συνοχής του Ελληνισμού, αλλά και της συνάντησής της με πολιτιστικές ταυτότητες άλλων λαών της οικουμένης. Ενώ, κατά τη γνώμη μου διόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι το βιβλίο αρχίζει με (εξώφυλλο) τον Παρθενώνα της Αθήνας και τελειώνει με (οπισθόφυλλο) την Αγιά Σοφιά της Ρωμιοσύνης, φανερώνοντας τη πρόθεση του συγγραφέα να αναδείξει και εξάρει την αρμονική σύζευξη των δύο αιώνιων αυτών συμβόλων των όπου γης Ελλήνων, ως των συνεκτικών στοιχείων εκείνων που συγκροτούν την ελληνορθόδοξη παράδοση και κατευθύνουν τη πορεία του Ελληνισμού εντός και εκτός Ελλάδος.
Ευχαριστώ τον δάσκαλο – και βάζω στη λέξη της ιερότητα που της δίδει η παράδοσή μας - τον εκλεκτό συνάδελφο θεολόγο και αγαπητό φίλο που μου ξαναέδωσε την ευκαιρία, εξ αφορμής αυτής της βιβλιοπαρουσίασης, να ξανανιώσω την ομορφιά της ελληνορθόδοξης παράδοσης μέσα από τον γλαφυρό μυθιστορηματικό του λόγο. Και εύχομαι να μην αργήσει η στιγμή που θα ξανανταμώσουμε, ξανά εδώ, μ’ αφορμή την έκδοση του επόμενου βιβλίου του. Σας ευχαριστώ!.
Άρωμα ζωής – αμφίδρομον χρέος
Του Χάρη Ανδρεόπουλου *
«Πολιτισμικός ταξιδιώτης» τιτλοφορεί το καινούργιο του λογοτεχνικό βιβλίο ο Δημ. Νταφούλης, ένα βιβλίο μέσ’ απ’ το οποίο ζωντανεύει, με τρόπο προσιτό και εύληπτο η ελληνορθόδοξη παράδοση κι ο πολιτισμός μας, αυτή τη φορά όχι η εντός Ελλάδος ελληνορθόδοξη παράδοση κι’ ο πολιτισμός, όπως με το προηγούμενο βιβλίο του «Αναδρομές στο χθές – διαδρομές του σήμερα», που παρουσιάσαμε προ 3ετίας (18 Οκτ. 2007) στην ίδια αίθουσα, αλλά η εκτός Ελλάδος θρησκευτική μας παράδοση κι΄ ο εθνικός μας πολιτισμός, όπως πρεσβεύονται από τον απόδημο - τον όπου γης - Ελληνισμό. μέρος του οποίου και ο ίδιος υπήρξε στη διάρκεια της εκπαιδευτικής του σταδιοδρομίας.
Ο συγγραφέας έχοντας στις αποσκευές του - και πέρα από τη μόρφωση που πήρε από τη μάνα και το πατέρα του, από την οικογένεια, το σπίτι του - ένα πλούσιο βιογραφικό, ευτύχησε να υπηρετήσει ως στέλεχος της εκπαίδευσης στο εξωτερικό και να ζήσει τις συναρπαστικές εμπειρίες που περιγράφει στο βιβλίο για τη ζωή του απόδημου Ελληνισμού, για τους καημούς και τα πάθια του, τον αγώνα του για το σήμερα, την αγωνία του για το αύριο.
Προσωπικά και μ’ αφορμή τις φιλικές συζητήσεις που είχαμε με το συγγραφέα για τις εμπειρίες του, το είχα σαν διαίσθηση ότι κάποια στιγμή όλες αυτές τις αφηγήσεις κάποτε θα τις κατέγραφε σε ένα βιβλίο – και το εγχείρημα της έκδοσης αυτού του βιβλίου δικαίωσε τη προσδοκία μου και με επιβεβαίωσε πολύ ευχάριστα. Διαβάζοντάς το η μνήμη μου επέστρεφε σε συζητήσεις μας και στις συνεχείς και γλαφυρές αναφορές του Δημήτρη για τη θητεία του ως επιθεωρητή ελληνικών σχολείων του εξωτερικού και συγκεκριμένα στις χώρες της BENELUX (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) για τις σχέσεις συνεργασίας του με τις ελληνικές κοινότητες και, ενώ και, κυρίως, αυτό που δεν ξεχνούσε ποτέ να αναφέρει και να επισημάνει ήταν οι δημιουργικές σχέσεις του με τον οικείο Επίσκοπο, τον μητροπολίτη Βελγίου του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου και τους λοιπούς αρχιερείς, για τους οποίους μιλούσε με πολύ σεβασμό και αγάπη, ένας σεβασμός για την Εκκλησία μας και τους ποιμένες της και μια αγάπη που είναι απολύτως έκδηλη από τη πρώτη μέχρι τη τελευταία σελίδα το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζουμε. Και σ’ αυτό του το βιβλίο, εξ άλλου ο Δημ. Νταφούλης, μας δίνει τη σοφή συμβουλή του ότι θεμέλια της κοινωνίας για μας - όπου κι΄ αν βρισκόμαστε, στη Ελλάδα ή στα ξένα - για εμάς που έχουμε αυτή τη πατρίδα κι’ αυτή τη θρησκεία, θεμέλια είναι αυτά που μας έμαθαν οι πατεράδες και οι μανάδες μας, είναι η Οικογένεια, η το Σχολείο και η Εκκλησία. Μας διδάσκει ότι Πολιτισμός μας είν’ η πίστη μας, η ιστορία μας η παράδοσή μας, στοιχεία που τα κουβαλάμε όπου πάμε.
Το περιεχόμενο των κειμένων δεν χαρακτηρίζεται από νοησιαρχία, ιστορισμό και προσφορά στερεότυπης γνώσης, αλλά έχοντας χριστοκεντρικό και πατριωτικό προσανατολισμό και σεβόμενο τις αρχές της ορθόδοξης ανθρωπολογίας και της ελληνικής ιδιοπροσωπίας διεγείρει με έντεχνο τρόπο και λόγο το γνήσια πατριωτικό και το θρησκευτικό συναίσθημα, αναδεικνύοντας, μεταφέροντας και προσφέροντας στον αναγνώστη τα βασικά στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της θρησκευτικής μας πίστης, που αποτέλεσαν τα ισχυρά θεμέλια για να διατηρήσουν οι απόδημοι συμπατριώτες μας άσβεστη την αγάπη τους στη πολιτιστική τους κληρονομιά, την ελληνική, και αδιάλειπτη τη πνευματική τους σχέση και θέση στο σώμα της Εκκλησίας μας, της Ορθοδοξίας μας.
Ποια είναι η «περιουσία» που πρέπει να φυλάξει σαν κόρη οφθαλμού στα ξένα ο Ελληνας μετανάστης; Ο συγγραφέας του βιβλίου, στην ιστορία που ξεδιπλώνει, τη περικλείει σ’ ένα μικρό δεματάκι που του δίνει η μάνα στο γιό όταν τον αποχαιρετά: Τι περιέχει αυτό το δεματάκι: μια εικόνα του Αϊ – Γιώργη, του προστάτη του χωριού, μια της Ανάστασης του Χριστού, ένα μικρό μπουκαλάκι μικρό με τον Εσταυρωμένο μέσα, ένα φυλαχτό ραμμένο σε πανί και κεντημένα τα αρχικά γράμματα Ι.Χ. (Ιησούς Χριστός) με χρωματιστές κλωστές, την Καινή Διαθήκη, μια σημαιούλα ελληνική και το Αναγνωστικό βιβλίο της Γ΄ Δημοτικού, «Ο γυρισμός του Οδυσσέα». «Αυτό το δεματάκι που έχει μέσα το Χριστό και τη σημαία, είναι η περιουσία σου, αυτό μη το ξεχάσεις ποτέ λέει η μητέρα στο παιδί της που ετοιμάζεται να ξενιτευτεί και τον παρακαλεί: «Ακου, αυτά να τα σέβεσαι. Να τα πιστεύεις. Μην ξεχάσεις ποτέ τη πίστη σου. Εμένα δεν με πειράζει. Τον Χριστό μας όμως ποτέ. Την Καινή Διαθήκη να τη διαβάζεις, μπορεί να βρεθείς με τίποτα αντίχριστους. Μη σε ξεγελάσουν. Αυτά δεν πωλούνται, ούτε αγοράζονται. Τα έχουμε από τη μάνα μας κι’ εκείνη απ’ τη δική της, δυό χιλιάδες χρόνια τώρα! Το φυλαχτό να το καρφιτσώσεις στο φανελάκι σου, δίπλα στη καρδιά σου και κάθε πρωϊ σαν ανοίγεις τη πόρτα σου να φύγεις, να κάνεις το σταυρό σου. Αυτός είναι η δύναμή σου…». Αυτή είναι η περιουσία μας, κι’ εδώ και, κατά μείζονα λόγο, στα ξένα. Λίγα πράγματα ενδεχομένως για τους άλλους, πολλά, ή μάλλον, σχεδόν όλα για εμάς, καθώς συμβολίζουν την ουσία μας, την περιουσία μας, το «εικονοστάσι» μας, τη σεμνότητα και τη ταπεινότητά μας, όπως τη περιγράφει κι’ ο ποιητής του Αιγαίου, ο Ελύτης, θεολογώντας στον «Ηλιο τον ηλιάτορα»: “Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος να 'ν' ήμερος να 'ναι άκακος λίγο φαΐ λίγο κρασί Χριστούγεννα κι Ανάσταση”.
Ακολουθώντας το δρόμο, της βιωματικής προσέγγισης ο Δημ. Νταφούλης ως δάσκαλος και συγγραφέας δεν στέκεται απέναντι στον αναγνώστη, αλλά δίπλα του, όχι απλά για να του μεταφέρει ένα μήνυμα, αλλά για να συνυπάρξει και να συμπορευθεί μαζί του στο δρόμο της χριστιανικής αλήθειας, να τον οδηγήσει στις ομορφιές της ελληνορθόδοξης παράδοσης. Η διακονική διδασκαλία την οποία υπηρετεί ως διαχρονικός λειτουργός της παιδείας διακρίνεται για την ευαισθησία και τη διάκριση, αλλά κυρίως για την αυθεντικότητα και τη γνησιότητα του μηνύματος που εκπέμπει.
Ο Δημ. Νταφούλης υπηρετεί θρησκευτικές, ιστορικές, παιδαγωγικές αρχές μεταλαμπαδεύει αξίες, χωρίς εκπτώσεις. Διδάσκει Χριστό και Ελλάδα, όχι τόσο επειδή έτσι το επιβάλλουν το Σύνταγμα και οι νόμοι της πατρίδας μας, αλλά επειδή είναι ο ίδιος, ως πρόσωπο, γνήσιος και αυθεντικός φορέας και εκφραστής αυτών των αρχών και αξιών. Δίνει ευθύς εξ αρχής το στίγμα του, και σ’ αυτό του το βιβλίο, μέσα από το διήγημά του: “Στην ξενιτιά», γράφει, «η οικογένεια είναι κάτι παραπάνω απ΄ ότι εδώ στη πατρίδα. Είναι χώρος ιερός και άγιος, όπου ο άνθρωπος γίνεται συνδημιουργός με το Θεό. Μαθαίνει να μοιράζεται, να χαίρεται, ν’ αγαπά, να προστατεύει, να βοηθά… Είναι όπως το θυσιαστήριο της Εκκλησίας! Το πρόβλημα του ενός είναι πρόβλημα και του άλλου. Είναι το λιμανάκι της ζωής όλων μας! Η οικογένεια είναι η «κιβωτός» όπου φυλάσσονται ήθη, έθιμα και παραδόσεις μιας ολόκληρης ζωής!». Για την Εκκλησία υπογραμμίζει ότι ειδικά για τον απόδημο Ελληνα αποτελεί «τη σημαιοφόρο της προσπάθειας να διατηρήσουν οι Ελληνες της διασποράς την πολιτισμική τους ταυτότητα», ενώ, ο συγγραφεάς γνωρίζοντας ως θεολόγος και εξαίροντας και τη σημασία του ήθους που εκφράζει ο Ελληνας μετανάστης κάνει και αναφορά στην αξία της λειτουργίας μετά τη λειτουργία. «Η θεία λειτουργία δεν τελειώνει στα ξένα με το «Δι’ ευχών» του δεσπότη», γράφει, «γιατί μετά καθόμαστε όλοι γύρω σε τράπεζες, σε κοινό χώρο, τις «αγάπες», όπως λέγανε οι πρώτοι χριστιανοί και πίνουμε το καφέ μας ακούγοντας τις συμβουλές του ποιμανάρχη μας που όλους μας ξέρει με τα μικρά ονόματα. Σαν κλώσσα με κλωσσόπουλά της είναι η Εκκλησία μας στο εξωτερικό. Ολους μας φροντίζει και για όλους νοιάζεται…»
Αυτό που καταφέρνει ο Δημ. Νταφούλης, όντας, όπως προείπαμε, φορέας ο ίδιος αυτών των αξιών και μέσω της βιωματικής προσέγγισης που χρησιμοποιεί, τουτέστιν της αφηγηματικής ανασύνθεσης θεμάτων από τη ελληνορθόδοξη παράδοση – αυτό, λοιπόν, που καταφέρνει - είναι να δημιουργεί ατμόσφαιρα συναισθηματικής φόρτισης και ιερής μυσταγωγίας, μια ατμόσφαιρα που αποτελεί το απαραίτητο πνευματικό κλίμα για τη μετάδοση του μορφωτικού αγαθού. Ο αείμνηστος φιλόσοφος και παιδαγωγός Κων. Γεωργούλης επισημαίνει στα συγγράματά του ότι «η διδασκαλία περί των Θρησκευτικών νοείται μόνον σε μια ατμόσφαιρα εξυψωμένη συναισθηματικά». Και αυτή η ατμόσφαιρα δημιουργείται από διδάσκοντες που πιστεύουν αυτά που γράφουν, συγκλονίζονται από αυτά που διδάσκουν, γιατί τα ζούν οι ίδιοι. Μιλούν με τη καρδιά τους. Και «εκ του περισσεύματος της καρδίας», κατά τη Γραφή, «λαλεί το στόμα τους» (Ματθ. 12,34). Ο συγγραφέας του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα χειρίζεται άριστα αυτή της τέχνη της παιδαγωγικής, όχι μόνο επειδή είναι άριστος επιστήμονας με μεταπτυχιακές σπουδές, αλλά – και κυρίως – επειδή αυτά που γράφει τα πιστεύει. Και, συνεπώς, γράφοντας «λαλεί εκ του περισσεύματος της καρδίας του».
Σε μια εποχή που μέσα από τη μόδα και τον συρμό διαχρονικές αξίες παραθεωρούνται και παραδοσιακές αρχές εξανεμίζονται, οι θέσεις αυτές του Δημ. Νταφούλη θα μπορούσαν κάλλιστα ν΄ χαρακτηρισθούν ως ένα είδος «επαναστατικής διακήρυξης» κόντρα στη επιχειρούμενη μέσω της παγκοσμιοποίησης (= «εξαμερικανοποίησης») ισοπέδωση. Και είναι ευχής έργο να διαβασθεί και αυτό το βιβλίο όσο το δυνατόν από περισσότερους φίλους, για να θυμηθούμε τις αξίες της ελληνορθόδοξης παράδοσης, που τις διατηρούν και πρεσβεύουν κατά τον καλύτερο οι συμπατριώτες μας στο εξωτερικό.
Ο Δημ. Νταφούλης ως παιδαγωγός του μέτρου και πρεσβευτής της μεσότητας και σ’ αυτό του το βιβλίο γίνεται ένας απολαυστικός εκφραστής της παράδοσης, χωρίς ωστόσο – και αυτό θέλω να το υπογραμμίσω - σε καμμιά περίπτωση να είναι ή να γίνεται παραδοσιαρχικός, δηλ. να παραμένει προσκολλημένος στο χθές. Θέλει μια παράδοση που γίνεται φλόγα και φωτίζει το μέλλον και όχι μια παράδοση που παραπέμπει σε πρακτικές και νοοτροπίες μουσείου. Παράλληλα είναι ένθερμος θιασώτης της προοδευτικότητας των πραγμάτων, χωρίς σε καμμιά περίπτωση να γίνεται προοδόπληκτος. Π.χ τάσσεται υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας – «ας είναι καλά όσοι ενδιαφέρθηκαν και μπήκαμε στην ευρωπαϊκή οικογένεια», γράφει – συνηγορεί στην ενσωμάτωσή μας στη ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών, αρνείται, όμως, την αφομοίωσή μας στη ξένη νοοτροπία, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτό θα σημάνει την απώλεια της ιδιοπροσωπίας μας. Γίνεται ο Δημ. Νταφούλης με το βιβλίο του αυτό ένας διαπρύσιος κήρυκας της ελληνορθόδοξης παράδοσης, μέσα από ένα πνεύμα κοσμοπολίτικο και οικουμενικό, όπως εκφράζεται και από τις συχνές και πυκνές του αναφορές στον Απόστολο Παύλο και τον Πλάτωνα, ένα πνεύμα το οποίο στοχεύει στην ανάδειξη της ορθόδοξης παράδοσης ως βασικής συνιστώσας και ως κεντρικού άξονα της κοινωνικής συνοχής του Ελληνισμού, αλλά και της συνάντησής της με πολιτιστικές ταυτότητες άλλων λαών της οικουμένης. Ενώ, κατά τη γνώμη μου διόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι το βιβλίο αρχίζει με (εξώφυλλο) τον Παρθενώνα της Αθήνας και τελειώνει με (οπισθόφυλλο) την Αγιά Σοφιά της Ρωμιοσύνης, φανερώνοντας τη πρόθεση του συγγραφέα να αναδείξει και εξάρει την αρμονική σύζευξη των δύο αιώνιων αυτών συμβόλων των όπου γης Ελλήνων, ως των συνεκτικών στοιχείων εκείνων που συγκροτούν την ελληνορθόδοξη παράδοση και κατευθύνουν τη πορεία του Ελληνισμού εντός και εκτός Ελλάδος.
Ευχαριστώ τον δάσκαλο – και βάζω στη λέξη της ιερότητα που της δίδει η παράδοσή μας - τον εκλεκτό συνάδελφο θεολόγο και αγαπητό φίλο που μου ξαναέδωσε την ευκαιρία, εξ αφορμής αυτής της βιβλιοπαρουσίασης, να ξανανιώσω την ομορφιά της ελληνορθόδοξης παράδοσης μέσα από τον γλαφυρό μυθιστορηματικό του λόγο. Και εύχομαι να μην αργήσει η στιγμή που θα ξανανταμώσουμε, ξανά εδώ, μ’ αφορμή την έκδοση του επόμενου βιβλίου του. Σας ευχαριστώ!.
* Πρόκειται για την ομιλία μου τη βραδιά της παρουσίασης του βιβλίου στη (κατάμεστη!) αίθουσα του Χατζηγιαννείου Πνευματικού κέντρου του δήμου Λάρισας (2/11/2010, 8 μ.μ). Συμπαρουσιαστές ήταν ο Σχολικός Σύμβουλος Α/θμιας κ. Δημ. Καραδήμος και ο φιλόλογος καθηγητής Χαρ. Στεργιούλης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου