"Πολιτισμικός ταξιδιώτης", ένα νέο βιβλίο του Δημ. Νταφούλη

Πολιτισμικός ταξιδιώτης

Άρωμα ζωής – αμφίδρομον χρέος

Του Χάρη Ανδρεόπουλου *

«Πολιτισμικός ταξιδιώτης» τιτλοφορεί το καινούργιο του λογοτεχνικό βιβλίο ο Δημ. Νταφούλης, ένα βιβλίο μέσ’ απ’ το οποίο ζωντανεύει, με τρόπο προσιτό και εύληπτο η ελληνορθόδοξη παράδοση κι ο πολιτισμός μας, αυτή τη φορά όχι η εντός Ελλάδος ελληνορθόδοξη παράδοση κι’ ο πολιτισμός, όπως με το προηγούμενο βιβλίο του «Αναδρομές στο χθές – διαδρομές του σήμερα», που παρουσιάσαμε προ 3ετίας (18 Οκτ. 2007) στην ίδια αίθουσα, αλλά η εκτός Ελλάδος θρησκευτική μας παράδοση κι΄ ο εθνικός μας πολιτισμός, όπως πρεσβεύονται από τον απόδημο - τον όπου γης - Ελληνισμό. μέρος του οποίου και ο ίδιος υπήρξε στη διάρκεια της εκπαιδευτικής του σταδιοδρομίας.

Ο συγγραφέας έχοντας στις αποσκευές του - και πέρα από τη μόρφωση που πήρε από τη μάνα και το πατέρα του, από την οικογένεια, το σπίτι του - ένα πλούσιο βιογραφικό, ευτύχησε να υπηρετήσει ως στέλεχος της εκπαίδευσης στο εξωτερικό και να ζήσει τις συναρπαστικές εμπειρίες που περιγράφει στο βιβλίο για τη ζωή του απόδημου Ελληνισμού, για τους καημούς και τα πάθια του, τον αγώνα του για το σήμερα, την αγωνία του για το αύριο.

Προσωπικά και μ’ αφορμή τις φιλικές συζητήσεις που είχαμε με το συγγραφέα για τις εμπειρίες του, το είχα σαν διαίσθηση ότι κάποια στιγμή όλες αυτές τις αφηγήσεις κάποτε θα τις κατέγραφε σε ένα βιβλίο – και το εγχείρημα της έκδοσης αυτού του βιβλίου δικαίωσε τη προσδοκία μου και με επιβεβαίωσε πολύ ευχάριστα. Διαβάζοντάς το η μνήμη μου επέστρεφε σε συζητήσεις μας και στις συνεχείς και γλαφυρές αναφορές του Δημήτρη για τη θητεία του ως επιθεωρητή ελληνικών σχολείων του εξωτερικού και συγκεκριμένα στις χώρες της BENELUX (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) για τις σχέσεις συνεργασίας του με τις ελληνικές κοινότητες και, ενώ και, κυρίως, αυτό που δεν ξεχνούσε ποτέ να αναφέρει και να επισημάνει ήταν οι δημιουργικές σχέσεις του με τον οικείο Επίσκοπο, τον μητροπολίτη Βελγίου του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου και τους λοιπούς αρχιερείς, για τους οποίους μιλούσε με πολύ σεβασμό και αγάπη, ένας σεβασμός για την Εκκλησία μας και τους ποιμένες της και μια αγάπη που είναι απολύτως έκδηλη από τη πρώτη μέχρι τη τελευταία σελίδα το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζουμε. Και σ’ αυτό του το βιβλίο, εξ άλλου ο Δημ. Νταφούλης, μας δίνει τη σοφή συμβουλή του ότι θεμέλια της κοινωνίας για μας - όπου κι΄ αν βρισκόμαστε, στη Ελλάδα ή στα ξένα - για εμάς που έχουμε αυτή τη πατρίδα κι’ αυτή τη θρησκεία, θεμέλια είναι αυτά που μας έμαθαν οι πατεράδες και οι μανάδες μας, είναι η Οικογένεια, η το Σχολείο και η Εκκλησία. Μας διδάσκει ότι Πολιτισμός μας είν’ η πίστη μας, η ιστορία μας η παράδοσή μας, στοιχεία που τα κουβαλάμε όπου πάμε.

Το περιεχόμενο των κειμένων δεν χαρακτηρίζεται από νοησιαρχία, ιστορισμό και προσφορά στερεότυπης γνώσης, αλλά έχοντας χριστοκεντρικό και πατριωτικό προσανατολισμό και σεβόμενο τις αρχές της ορθόδοξης ανθρωπολογίας και της ελληνικής ιδιοπροσωπίας διεγείρει με έντεχνο τρόπο και λόγο το γνήσια πατριωτικό και το θρησκευτικό συναίσθημα, αναδεικνύοντας, μεταφέροντας και προσφέροντας στον αναγνώστη τα βασικά στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της θρησκευτικής μας πίστης, που αποτέλεσαν τα ισχυρά θεμέλια για να διατηρήσουν οι απόδημοι συμπατριώτες μας άσβεστη την αγάπη τους στη πολιτιστική τους κληρονομιά, την ελληνική, και αδιάλειπτη τη πνευματική τους σχέση και θέση στο σώμα της Εκκλησίας μας, της Ορθοδοξίας μας.

Ποια είναι η «περιουσία» που πρέπει να φυλάξει σαν κόρη οφθαλμού στα ξένα ο Ελληνας μετανάστης; Ο συγγραφέας του βιβλίου, στην ιστορία που ξεδιπλώνει, τη περικλείει σ’ ένα μικρό δεματάκι που του δίνει η μάνα στο γιό όταν τον αποχαιρετά: Τι περιέχει αυτό το δεματάκι: μια εικόνα του Αϊ – Γιώργη, του προστάτη του χωριού, μια της Ανάστασης του Χριστού, ένα μικρό μπουκαλάκι μικρό με τον Εσταυρωμένο μέσα, ένα φυλαχτό ραμμένο σε πανί και κεντημένα τα αρχικά γράμματα Ι.Χ. (Ιησούς Χριστός) με χρωματιστές κλωστές, την Καινή Διαθήκη, μια σημαιούλα ελληνική και το Αναγνωστικό βιβλίο της Γ΄ Δημοτικού, «Ο γυρισμός του Οδυσσέα». «Αυτό το δεματάκι που έχει μέσα το Χριστό και τη σημαία, είναι η περιουσία σου, αυτό μη το ξεχάσεις ποτέ λέει η μητέρα στο παιδί της που ετοιμάζεται να ξενιτευτεί και τον παρακαλεί: «Ακου, αυτά να τα σέβεσαι. Να τα πιστεύεις. Μην ξεχάσεις ποτέ τη πίστη σου. Εμένα δεν με πειράζει. Τον Χριστό μας όμως ποτέ. Την Καινή Διαθήκη να τη διαβάζεις, μπορεί να βρεθείς με τίποτα αντίχριστους. Μη σε ξεγελάσουν. Αυτά δεν πωλούνται, ούτε αγοράζονται. Τα έχουμε από τη μάνα μας κι’ εκείνη απ’ τη δική της, δυό χιλιάδες χρόνια τώρα! Το φυλαχτό να το καρφιτσώσεις στο φανελάκι σου, δίπλα στη καρδιά σου και κάθε πρωϊ σαν ανοίγεις τη πόρτα σου να φύγεις, να κάνεις το σταυρό σου. Αυτός είναι η δύναμή σου…». Αυτή είναι η περιουσία μας, κι’ εδώ και, κατά μείζονα λόγο, στα ξένα. Λίγα πράγματα ενδεχομένως για τους άλλους, πολλά, ή μάλλον, σχεδόν όλα για εμάς, καθώς συμβολίζουν την ουσία μας, την περιουσία μας, το «εικονοστάσι» μας, τη σεμνότητα και τη ταπεινότητά μας, όπως τη περιγράφει κι’ ο ποιητής του Αιγαίου, ο Ελύτης, θεολογώντας στον «Ηλιο τον ηλιάτορα»: “Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος να 'ν' ήμερος να 'ναι άκακος λίγο φαΐ λίγο κρασί Χριστούγεννα κι Ανάσταση”.

Ακολουθώντας το δρόμο, της βιωματικής προσέγγισης ο Δημ. Νταφούλης ως δάσκαλος και συγγραφέας δεν στέκεται απέναντι στον αναγνώστη, αλλά δίπλα του, όχι απλά για να του μεταφέρει ένα μήνυμα, αλλά για να συνυπάρξει και να συμπορευθεί μαζί του στο δρόμο της χριστιανικής αλήθειας, να τον οδηγήσει στις ομορφιές της ελληνορθόδοξης παράδοσης. Η διακονική διδασκαλία την οποία υπηρετεί ως διαχρονικός λειτουργός της παιδείας διακρίνεται για την ευαισθησία και τη διάκριση, αλλά κυρίως για την αυθεντικότητα και τη γνησιότητα του μηνύματος που εκπέμπει.

Ο Δημ. Νταφούλης υπηρετεί θρησκευτικές, ιστορικές, παιδαγωγικές αρχές μεταλαμπαδεύει αξίες, χωρίς εκπτώσεις. Διδάσκει Χριστό και Ελλάδα, όχι τόσο επειδή έτσι το επιβάλλουν το Σύνταγμα και οι νόμοι της πατρίδας μας, αλλά επειδή είναι ο ίδιος, ως πρόσωπο, γνήσιος και αυθεντικός φορέας και εκφραστής αυτών των αρχών και αξιών. Δίνει ευθύς εξ αρχής το στίγμα του, και σ’ αυτό του το βιβλίο, μέσα από το διήγημά του: “Στην ξενιτιά», γράφει, «η οικογένεια είναι κάτι παραπάνω απ΄ ότι εδώ στη πατρίδα. Είναι χώρος ιερός και άγιος, όπου ο άνθρωπος γίνεται συνδημιουργός με το Θεό. Μαθαίνει να μοιράζεται, να χαίρεται, ν’ αγαπά, να προστατεύει, να βοηθά… Είναι όπως το θυσιαστήριο της Εκκλησίας! Το πρόβλημα του ενός είναι πρόβλημα και του άλλου. Είναι το λιμανάκι της ζωής όλων μας! Η οικογένεια είναι η «κιβωτός» όπου φυλάσσονται ήθη, έθιμα και παραδόσεις μιας ολόκληρης ζωής!». Για την Εκκλησία υπογραμμίζει ότι ειδικά για τον απόδημο Ελληνα αποτελεί «τη σημαιοφόρο της προσπάθειας να διατηρήσουν οι Ελληνες της διασποράς την πολιτισμική τους ταυτότητα», ενώ, ο συγγραφεάς γνωρίζοντας ως θεολόγος και εξαίροντας και τη σημασία του ήθους που εκφράζει ο Ελληνας μετανάστης κάνει και αναφορά στην αξία της λειτουργίας μετά τη λειτουργία. «Η θεία λειτουργία δεν τελειώνει στα ξένα με το «Δι’ ευχών» του δεσπότη», γράφει, «γιατί μετά καθόμαστε όλοι γύρω σε τράπεζες, σε κοινό χώρο, τις «αγάπες», όπως λέγανε οι πρώτοι χριστιανοί και πίνουμε το καφέ μας ακούγοντας τις συμβουλές του ποιμανάρχη μας που όλους μας ξέρει με τα μικρά ονόματα. Σαν κλώσσα με κλωσσόπουλά της είναι η Εκκλησία μας στο εξωτερικό. Ολους μας φροντίζει και για όλους νοιάζεται…»

Αυτό που καταφέρνει ο Δημ. Νταφούλης, όντας, όπως προείπαμε, φορέας ο ίδιος αυτών των αξιών και μέσω της βιωματικής προσέγγισης που χρησιμοποιεί, τουτέστιν της αφηγηματικής ανασύνθεσης θεμάτων από τη ελληνορθόδοξη παράδοση – αυτό, λοιπόν, που καταφέρνει - είναι να δημιουργεί ατμόσφαιρα συναισθηματικής φόρτισης και ιερής μυσταγωγίας, μια ατμόσφαιρα που αποτελεί το απαραίτητο πνευματικό κλίμα για τη μετάδοση του μορφωτικού αγαθού. Ο αείμνηστος φιλόσοφος και παιδαγωγός Κων. Γεωργούλης επισημαίνει στα συγγράματά του ότι «η διδασκαλία περί των Θρησκευτικών νοείται μόνον σε μια ατμόσφαιρα εξυψωμένη συναισθηματικά». Και αυτή η ατμόσφαιρα δημιουργείται από διδάσκοντες που πιστεύουν αυτά που γράφουν, συγκλονίζονται από αυτά που διδάσκουν, γιατί τα ζούν οι ίδιοι. Μιλούν με τη καρδιά τους. Και «εκ του περισσεύματος της καρδίας», κατά τη Γραφή, «λαλεί το στόμα τους» (Ματθ. 12,34). Ο συγγραφέας του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα χειρίζεται άριστα αυτή της τέχνη της παιδαγωγικής, όχι μόνο επειδή είναι άριστος επιστήμονας με μεταπτυχιακές σπουδές, αλλά – και κυρίως – επειδή αυτά που γράφει τα πιστεύει. Και, συνεπώς, γράφοντας «λαλεί εκ του περισσεύματος της καρδίας του».

Σε μια εποχή που μέσα από τη μόδα και τον συρμό διαχρονικές αξίες παραθεωρούνται και παραδοσιακές αρχές εξανεμίζονται, οι θέσεις αυτές του Δημ. Νταφούλη θα μπορούσαν κάλλιστα ν΄ χαρακτηρισθούν ως ένα είδος «επαναστατικής διακήρυξης» κόντρα στη επιχειρούμενη μέσω της παγκοσμιοποίησης (= «εξαμερικανοποίησης») ισοπέδωση. Και είναι ευχής έργο να διαβασθεί και αυτό το βιβλίο όσο το δυνατόν από περισσότερους φίλους, για να θυμηθούμε τις αξίες της ελληνορθόδοξης παράδοσης, που τις διατηρούν και πρεσβεύουν κατά τον καλύτερο οι συμπατριώτες μας στο εξωτερικό.

Ο Δημ. Νταφούλης ως παιδαγωγός του μέτρου και πρεσβευτής της μεσότητας και σ’ αυτό του το βιβλίο γίνεται ένας απολαυστικός εκφραστής της παράδοσης, χωρίς ωστόσο – και αυτό θέλω να το υπογραμμίσω - σε καμμιά περίπτωση να είναι ή να γίνεται παραδοσιαρχικός, δηλ. να παραμένει προσκολλημένος στο χθές. Θέλει μια παράδοση που γίνεται φλόγα και φωτίζει το μέλλον και όχι μια παράδοση που παραπέμπει σε πρακτικές και νοοτροπίες μουσείου. Παράλληλα είναι ένθερμος θιασώτης της προοδευτικότητας των πραγμάτων, χωρίς σε καμμιά περίπτωση να γίνεται προοδόπληκτος. Π.χ τάσσεται υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας – «ας είναι καλά όσοι ενδιαφέρθηκαν και μπήκαμε στην ευρωπαϊκή οικογένεια», γράφει – συνηγορεί στην ενσωμάτωσή μας στη ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών, αρνείται, όμως, την αφομοίωσή μας στη ξένη νοοτροπία, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτό θα σημάνει την απώλεια της ιδιοπροσωπίας μας. Γίνεται ο Δημ. Νταφούλης με το βιβλίο του αυτό ένας διαπρύσιος κήρυκας της ελληνορθόδοξης παράδοσης, μέσα από ένα πνεύμα κοσμοπολίτικο και οικουμενικό, όπως εκφράζεται και από τις συχνές και πυκνές του αναφορές στον Απόστολο Παύλο και τον Πλάτωνα, ένα πνεύμα το οποίο στοχεύει στην ανάδειξη της ορθόδοξης παράδοσης ως βασικής συνιστώσας και ως κεντρικού άξονα της κοινωνικής συνοχής του Ελληνισμού, αλλά και της συνάντησής της με πολιτιστικές ταυτότητες άλλων λαών της οικουμένης. Ενώ, κατά τη γνώμη μου διόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι το βιβλίο αρχίζει με (εξώφυλλο) τον Παρθενώνα της Αθήνας και τελειώνει με (οπισθόφυλλο) την Αγιά Σοφιά της Ρωμιοσύνης, φανερώνοντας τη πρόθεση του συγγραφέα να αναδείξει και εξάρει την αρμονική σύζευξη των δύο αιώνιων αυτών συμβόλων των όπου γης Ελλήνων, ως των συνεκτικών στοιχείων εκείνων που συγκροτούν την ελληνορθόδοξη παράδοση και κατευθύνουν τη πορεία του Ελληνισμού εντός και εκτός Ελλάδος.

Ευχαριστώ τον δάσκαλο – και βάζω στη λέξη της ιερότητα που της δίδει η παράδοσή μας - τον εκλεκτό συνάδελφο θεολόγο και αγαπητό φίλο που μου ξαναέδωσε την ευκαιρία, εξ αφορμής αυτής της βιβλιοπαρουσίασης, να ξανανιώσω την ομορφιά της ελληνορθόδοξης παράδοσης μέσα από τον γλαφυρό μυθιστορηματικό του λόγο. Και εύχομαι να μην αργήσει η στιγμή που θα ξανανταμώσουμε, ξανά εδώ, μ’ αφορμή την έκδοση του επόμενου βιβλίου του. Σας ευχαριστώ!.

* Πρόκειται για την ομιλία μου τη βραδιά της παρουσίασης του βιβλίου στη (κατάμεστη!) αίθουσα του Χατζηγιαννείου Πνευματικού κέντρου του δήμου Λάρισας (2/11/2010, 8 μ.μ). Συμπαρουσιαστές ήταν ο Σχολικός Σύμβουλος Α/θμιας κ. Δημ. Καραδήμος και ο φιλόλογος καθηγητής Χαρ. Στεργιούλης

Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Ομολογία, αποτελώντας τη δεδηλωμένη θρησκευτική επιλογή περίπου τριακοσίων εκατομμυρίων ανθρώπων σε παγκόσμια κλίμακα, υφίσταται ακόμα και σήμερα, σε μία εποχή αφθονίας της πληροφόρησης από πληθώρα πηγών, ως μία terra incognita όσον αφορά πολλά στοιχεία της πλούσιας και δυναμικής της παράδοσης.

Η ευρεία και πολύγλωσση βιβλιογραφία επί θεμάτων ορθοδόξου πίστεως βοηθά τον εξειδικευμένο ερευνητή αλλά δημιουργεί αμηχανία στον αναγνώστη που αναζητά μία αξιόπιστη πληροφορία. Επιπλέον οι πηγές του διαδικτύου, λόγω της φύσης του μέσου, είναι συχνά επισφαλείς χωρίς να υφίστανται επιστημονικό έλεγχο και ακαδημαϊκή τεκμηρίωση. Αυτό το κενό στην τεκμηριωμένη γνώση για την Ορθοδοξία ως θρησκευτικό, ιστορικό και πολιτιστικό φαινόμενο αλλά, συνάμα, και ως ζωντανή και εξελισσόμενη θεολογική και βιωματική εμπειρία θέλησε να καλύψει μία ακαδημαϊκή ομάδα από το χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών.

Το έναυσμα δόθηκε από τον εκδοτικό οίκο «Στρατηγικές Εκδόσεις, Ιω. Φλώρος» που από μακρού χρόνου είχε συλλάβει την ιδέα της έκδοσης μιας πολύτομης εγκυκλοπαίδειας που θα αφορούσε την Ορθοδοξία. Από γενική έρευνα του εκδοτικού οίκου, που εκτείνεται μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, αποκαλύπτεται ότι η Ελλάδα είναι χώρα των «Εγκυκλοπαιδειών», αφού σε αναλογία πληθυσμού, που αποτελεί πάντοτε τη βάση για την εξαγωγή στατιστικών συμπερασμάτων, έχει μέχρι σήμερα τεθεί σε κυκλοφορία ο μεγαλύτερος αριθμός εγκυκλοπαιδειών (γενικών και ειδικών). Έτσι, εκτιμάται ότι το ελληνικό κοινό είναι εξοικειωμένο με την ιδέα αλλά και τη χρήση του εργαλείου αυτού της γνώσης που λέγεται «εγκυκλοπαίδεια» σε ποσοστό που, ενδεχομένως, υπερβαίνει το μέσο όρο λαών υψηλού μορφωτικού επιπέδου, όπως για παράδειγμα αυτοί των βόρειων ευρωπαϊκών χωρών. Από την ίδια έρευνα, προέκυψε ότι δεν υφίσταται εγκυκλοπαίδεια της Ορθοδοξίας σε χώρες του εξωτερικού, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία κ.α., ούτε στην αγγλική ούτε σε άλλη γλώσσα, με εξαίρεση την υπό έκδοση Ρωσική Θρησκευτική Εγκυκλοπαίδεια.

Η εκδοτική πρωτοβουλία που έλαβε το όνομα «Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια» συνάντησε την ένθερμη στήριξη ικανής ομάδας επιστημόνων εγνωσμένου κύρους από τους οποίους συγκροτήθηκε η εποπτική και συντακτική επιτροπή. Διευθυντής σύνταξης του εγχειρήματος ανέλαβε ο Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. στον Τομέα της Βιβλικής Γραμματείας, Πέτρος Βασιλειάδης, με μέλη της εποπτικής επιτροπής τον Ομότιμο Καθηγητή του Α.Π.Θ. Γρηγόριο Ζαχαρόπουλο, τους Καθηγητές του Ε.Κ.Π.Α. Σεβ. Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο Σαββάτο και Γεώργιο Φίλια και Αρχισυντάκτη τον Καθηγητή της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών Δημ. Πασσάκο. Στη συγγραφική ομάδα μετέχει το σύνολο των μελών του διδακτικού προσωπικού των δύο θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης, μέλη του διδακτικού προσωπικού των Ανωτάτων Εκκλησιαστικών Ακαδημιών, μαζί με ερευνητές άλλων κλάδων των ανθρωπιστικών επιστημών καθώς και Επισκόπους της Εκκλησίας της Ελλάδος και των ελληνόφωνων εκκλησιαστικών διοικήσεων με εγνωσμένη συνεισφορά στα θεολογικά γράμματα.

Στόχος είναι η δημιουργία μίας όσο το δυνατόν πληρέστερης εγκυκλοπαίδειας που θα καλύπτει τις ανάγκες του αναγνωστικού κοινού στο γνωσιολογικό αντικείμενο της Ορθοδοξίας με σκοπό ο αναγνώστης να μπορεί εύκολα και γρήγορα να ανατρέχει στο θέμα που τον ενδιαφέρει και να ικανοποιεί τις απαιτήσεις του με ακριβή και ολοκληρωμένο τρόπο.

Οι τομείς που θα καλυφθούν είναι οι εξής:1. Ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 2. Θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 3. Ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 4. Ιστορία των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων. 5. Ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος και των λοιπών αυτοκεφάλων Εκκλησιών. 6. Ιστορία των Μητροπόλεων και Ιερών Μονών όλων των Ορθοδόξων χωρών και Ορθοδόξων ιεραποστολών. 7. Παρουσίαση όλων των Ορθοδόξων Θεολογικών Σχολών. 8. Βίοι αγίων και σύγχρονων γεροντικών μορφών. 9. Βιογραφίες Ιεραρχών, Ηγουμένων και θεολόγων. 10. Παρουσίαση του έργου των Πατέρων και των Οικουμενικών Συνόδων. 11. Εγκυκλοπαίδεια της Αγίας Γραφής. 12. Ερμηνεία της λειτουργικής ζωής. 13. Γενικά θρησκευτικά, ηθικά, κοινωνικά και διορθόδοξα και διαχριστιανικά θέματα. 14. Ιστορία των εκκλησιαστικών τεχνών. 15. Ποιμαντικά θέματα. 16. Παρουσίαση της εκκλησιαστικής και θρησκευτικής φιλολογίας. 17 . Παρουσίαση βασικών κειμένων της Νεοελληνικής Γραμματείας που αναφέρονται στην Εκκλησία. 18. Παρουσίαση Ορθοδόξων εκδοτικών οίκων, εφημερίδων και περιοδικών, ελληνικών και ξένων. 19. Οδηγός της Ορθοδοξίας στο διαδίκτυο.

Το παραπάνω σε γενικές γραμμές περιεχόμενο θα συνοδεύεται και θα εξηγείται από:

1. Πλούσια εικονογράφηση (έγχρωμη), η απόκτηση της οποίας θα γίνει από διάφορες πηγές, αλλά και από σύγχρονες φωτογραφίες.

2. Παραστατική σχεδίαση, όπου απαιτείται, είτε ως συμπλήρωμα της εικονογράφησης, είτε ως πρωτογενές υλικό, εκεί όπου η εικονογράφηση είναι αδύνατη.

3. Χαρτογραφία, ιδιαίτερα απαραίτητη για την παρουσίαση και παράσταση εδαφικών περιοχών.

4. Σκίτσα, σκαριφήματα, πίνακες, καταστάσεις, κ.ά.

Το εκδοτικό πλάνο σκοπεύει στην έκδοση 12 τόμων με, συνολικά, 20.000 λήμματα που θα εκτείνονται σε 8.000 περίπου σελίδες. Το σχήμα των τόμων θα είναι 21x29 και εξωτερικά θα είναι δερματόδετοι.

Ο Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Κρήτης κ. Ανδρέας για την χορήγηση της τουρκικής υπηκοότητας σε Ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου

Tου σεβασμιωτάτου κ. Ανδρέα Νανάκη,

Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου Καστελλίου & Βιάννου,

Καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ

Ο Ισοκράτης και ο Δημοσθένης πνευματικά αναστήματα της πόλης – κράτους, ομόγλωσσοι, ομότροποι και ομοήθεις, εξέφραζαν δύο διαφορετικούς κόσμους. Ο Ισοκράτης προσέβλεπε, με εμπιστοσύνη, στο πολιτικό μεγαλείο του Οικουμενικού Ελληνισμού, το πολιτικό κέντρο του οποίου μετατοπίζεται στη Μακεδονία. Υπήρξε με τον Αριστοτέλη ο θεωρητικός του εκφραστής. Η πρακτική ενήλωση, η πολιτική και πολιτιστική ενοποίηση του ελληνισμού, σε ένα νέο οικουμενικό μέγεθος, υπήρξε έργο του Μακεδόνα Μεγάλου Αλεξάνδρου, με την αυτοκρατορία που δημιούργησε. Με την μακεδονική σάρισα, «ὡς μέσα τήν βακτριανή, ὡς τόν ἰνδό», επήγαμε την ελληνική λαλιά. Η πόλη – κράτος του Δημοσθένους, η Αθήνα με τις αποικίες της και τις αθηναϊκές τριήρεις είχαν ολοκληρώσει την συμβολή τους στον παγκόσμιο πολιτισμό, όπως βεβαίως και τόσα άλλα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά σχήματα, μέχρι τις ημέρες μας.

Ο μετασχηματισμός και η διαμόρφωση του νέου κόσμου εκφράστηκε με τον έλληνα λόγο, αλλά οικοδομήθηκε στα θεμέλια της χριστιανικής κοσμολογίας και ανθρωπολογίας διαφορετικής από τα αρχαιοελληνικά κοσμοείδωλα και προσδιορίσθηκε με όρους, όπως ρωμιοσύνη και ορθόδοξο γένος. Ο νέος κόσμος είχε εκκλησιαστικό, πολιτικό και πνευματικό κέντρο του, την Κωνσταντινούπολη, την πόλη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όπου και το κέντρο των Ορθοδόξων, της Οικουμένης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με τους αυτοκράτορες της Κωνσταντινουπόλεως καθόρισε την πνευματική και πολιτιστική ταυτότητα της καθ’ ημάς Ανατολής, αλλά και του σλαβικού κόσμου, από το Κίεβο μέχρι τη Μόσχα, το Τύρνοβο και το Πέκιο. Η Αλεξάνδρεια, κατεξοχήν πόλη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αν και αρχαιοτέρα της Κωνσταντινουπόλεως, παρέμεινε το δευτερόθρονο κέντρο της Ορθοδόξου Εκκλησίας.Μετά το έτος 1453, με το Ισλάμ να έχει επίσημα πλέον κατοχυρώσει τον πρώτο λόγο, η αυτοκρατορία συνέχισε την πορεία της μέσα στο σχήμα της ορθόδοξης οικουμένης. Ο έλληνας λόγος αποτελούσε και πάλι την απαραίτητη προϋπόθεση για την ανέλιξη στην πυραμίδα του ρούμ μιλιέτ των ορθοδόξων και την Εθναρχούσα Εκκλησία.

Κατά τον Δοσίθεο Αναγνωστόπουλο: «Στά χρόνια τῶν Ὀσμανιδῶν ἦταν σάν καί στῶν ‘Ρωμιῶν / τήν ἐποχή, πολύχρωμη ἡ Πόλη, πολύφωνη, / πολυτραγουδισμένη σέ γλῶσσες ἄσχετες, μά μουσικές.» Και πάντα αυτά εν μέσω των παντοτινών περιπετειών της ιστορίας και τις οδύνες του ανθρωπίνου αίματος.Ο διαφωτισμός και η αρχή των εθνοτήτων, στην οποία, πλέον, αρχίζει να στηρίζεται η διεθνής νομιμότητα μετά την Γαλλική επανάσταση το 1789, διαμορφώνουν νέα δεδομένα. Μέσα από τα δεινά του πολέμου και της μάχης δημιουργούνται, με το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, τα νέα σύνορα και παγιώθηκε η αρχή του έθνους – κράτους. Η Συνθήκη της Λωζάνης υπήρξε καθοριστική καμπή για τους λαούς της Ελλάδας και της Τουρκίας. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο προσφυγικό συνοικισμό, στο Ατσαλένιο - Ν. Κλαζομεναί του Ηρακλείου Κρήτης. Γνωρίζω καλώς, πολύ καλώς και από πρώτο χέρι τι σημαίνει, στο όνομα της οποίας και οιασδήποτε ιδεολογίας, να σε ξεριζώνουν και να σε διώχνουν από τον τόπο που γενήθηκες. Τον τόπο που οι πρόσφυγες αποκαλούν πατρίδα.Είναι γνωστό, πόσο το Οικουμενικό Πατριαρχείο δοκιμάσθηκε απορφανίστηκε από την τότε νέα τάξη πραγμάτων. Των εθνοκτονιών, της μισαλλοδοξίας, της εκδικητικότητας, των διωγμών και των ιδεολογικών καταναγκασμών, που επικρατούσαν βέβαια και σ’ ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο. Αναφέρω μόνον τον ελληνικό εμφύλιο των ετών 1946-1949.

Η ανθρωπότητα βρίσκεται για μία ακόμα φορά στη διαμορφουμένη νέα παγκόσμια πραγματικότητα. Και ο ελληνισμός του 21ου αιώνος έχει πολλούς ανθρώπους με την συνείδηση του Δημοσθένους. Εξεφράσθη αυτή η συνείδηση με αφορμή τις υπηκοότητες που λάβαμε από το Τουρκικό κράτος για το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, χάρη του οποίου καμία θυσία δεν θεωρούμε περιττή. Το Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη συνεχίζει δημιουργικά με πρώτο και πρωτοπόρο τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, την πορεία του Ισοκράτους, του Αριστοτέλους και των Μεγάλων Πατέρων με την οικουμενική για την Εκκλησία, συνείδηση. Δεν αντιμετωπίζει φοβικά το νέο κόσμο, με προθέσεις αποκλεισμού και καχυποψίας. Στη διάθεσή του δεν είναι ούτε βεβαίως οι αθηναϊκές τριήρεις του Θεμιστοκλέους, ούτε η μακεδονική σάρισα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Πορεύεται όμως με την ορθόδοξη παρακαταθήκη στην οικουμένη. Πατριάρχης, Σύνοδος, Ιεραρχία, κλήρος και λαός πορευόμεθα με όπλα τον ευαγγελικό λόγο, το μήνυμα της αγάπης, της ειρηνικής συνύπαρξης και της καταλλαγής, μεταξύ των λαών, των θρησκειών και των πολιτισμών, που αποτελεί και τον Πνευματικό και πολιτιστικό προσδιορισμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Γι αυτό και οι συναντήσεις του Οικουμενικού μας Πατριάρχου με τις θρησκευτικές, πολιτικές και πνευματικές ηγεσίες της γης. Γι αυτό και οι Πατριαρχικές Λειτουργίες στην Καππαδοκία, στις εκκλησίες της Μικράς Ασίας, μέχρι το μεγάλο γεγονός της λειτουργίας στη Παναγία του Σουμελά.

Προσδοκούμε την χορήγηση της τουρκικής υπηκοότητας και στους άλλους ιεράρχες του Θρόνου που το έχουν ζητήσει, αλλά και στους κληρικούς της πατριαρχικής αυλής και προσευχόμεθα για το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Με τα δεδομένα αυτά το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, δηλαδή το ευσεβές γένος μας, η ρωμιοσύνη, ο ελληνισμός θα συνεχίσουν να επιτελούν την διαχρονική οικουμενική αποστολή στην ελληνική επικράτεια και στις ορθόδοξες κοινότητες του κόσμου εν μέσω της διαμορφούμενης παγκοσμιοποιούμενης πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Για όλα όσα εγράφησαν με αφορμή τη χορήγηση των πρώτων υπηκοοτήτων από την Τουρκία σε μας τους ιεράρχες του Θρόνου τα θεωρώ δε όλα καλοπροαίρετα και αγαθών προθέσεων, θυμάμαι το: Ἀλέξανδρος Φιλίππου και οἱ Ἕλληνες πλήν Λακεδαιμονίων, «κι ἀπ’ τήν θαυμάσια πανελλήνιαν ἐκστρατεία, / τήν νικηφόρα, τήν περίλαμπρη, / τήν περιλάλητη, τήν δοξασμένη /ως ἄλλη δέν δοξάσθηκε καμιά, /τήν ἀπαράμιλλη : βγήκαμ’ ἐμεῖς ˙ / ἑλληνικός καινούριος κόσμος, μέγας. / Ἐμεῖς οἱ Ἀλεξανδρεῖς, οι Ἀντιοχεῖς, / οι Σελευκεῖς, κ’ οἱ πολυάριθμοι / ἐπίλοιποι Ἕλληνες Αἰγύπτου καί Συρίας, / κ’ οἱ ἐν Περσίδι, κι ὅσοι ἄλλοι. / Μέ τές ἐκτεταμένες ἐπικράτειες, / με τήν ποικίλη δρᾱσι τῶν στοχαστικῶν προσαρμογῶν. / Καί τήν Κοινήν Ἑλληνική Λαλιά / ὤς μέσα στήν Βακτριανή τήν πήγαμεν, ὤς τούς Ἰνδούς. / Γιά Λακεδαιμονίους νά μιλοῦμε τώρα!»

Eκκλησία και Εκκλησιολογία

Κυκλοφόρησε τὸ νέο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ Θεολογία (τόμος 81, τεῦχος 3ο, Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 2010), τὸ ὁποῖο φιλοξενεῖ ἄρθρα ποικίλης ὕλης. Στὸ προλογικὸ σημείωμα μὲ τίτλο «Ἐκκλησία καὶ Ἐκκλησιολογία», ὁ Σταῦρος Γιαγκάζογλου περιγράφει ἁδρομερῶς τὸ παρελθὸν τῆς περὶ Ἐκκλησίας θεολογικῆς ἔρευνας, ὁριοθετώντας τὸ πλαίσιο τῆς ὀρθόδοξης ἐκκλησιολογίας.

Στὸ πρῶτο μελέτημα μὲ τίτλο «Ὁ χριστιανικὸς ριζοσπαστισμός» ὁ Γεώργιος Μαντζαρίδης ἀποτυπώνει σκέψεις γιὰ τὴ ριζοσπαστικότητα τῆς Ἐκκλησίας στὴ σχέση της πρὸς τὸν σύγχρονο κόσμο. Ὁ Ἰωάννης Καραβιδόπουλος στὸ ἄρθρο του «Ἡ ἔρευνα τοῦ “ἱστορικοῦ Ἰησοῦ” στὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία» ἐπιχειρεῖ νὰ συζητήσει τὰ πρόσφατα πορίσματα τῆς βιβλικῆς ἐπιστήμης, τὶς ἀναφορὲς τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας, καθὼς καὶ τὴ νομιμότητα τοῦ ζητήματος τῆς ἔρευνας τοῦ ἱστορικοῦ Ἰησοῦ. Στὴν ἑπόμενη μελέτη «Ἡ θεολογικὴ σημασία καὶ ἀξιολόγηση τῆς Ἁγίας Γραφῆς, εἰδικὰ κατὰ τοὺς μεγάλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας» ὁ Χρῖστος Κρικώνης περιγράφει τὴ θέση καὶ τὴ σημασία τῆς Ἁγίας Γραφῆς στὴ θεολογικὴ μελέτη στὸ πλαίσιο τῶν ἑρμηνευτικῶν σχολῶν (Ἀλεξάνδρεια, Ἀντιόχεια), ἀλλὰ καὶ τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας (Καππαδόκες, Ἰω. Χρυσόστομος).

Ὁ Σωτήριος Δεσπότης στὸ μελέτημά του «Οἱ πρῶτοι λόγοι τοῦ Ἰησοῦ στὸ κατὰ Ἰωάννην καὶ ἡ δημιουργία τοῦ κύκλου τῶν μαθητῶν Του» προσφέρει μιὰ ἐξαντλητικὴ ἑρμηνεία στὸ Ἰω. 1,35-39, ὅπου καταγράφονται τὰ πρῶτα λόγια τοῦ Ἰησοῦ στὸ Εὐαγγέλιο ὅσον ἀφορᾶ στὴν κλήση τῶν μαθητῶν Του. Στὸ ἄρθρο «Ἡ ἐποχὴ τῶν Κριτῶν καὶ ἡ ἐγκαθίδρυση τοῦ θεσμοῦ τῆς Βασιλείας» ὁ Χρῆστος Καραγιάννης μὲ βάση μιὰ ἱστορικο-κριτικὴ προσέγγιση τῶν σχετικῶν βιβλικῶν μαρτυριῶν ἐπιχειρεῖ μιὰ κοινωνιολογικὴ θεώρηση τῶν δομῶν καὶ τῆς ὀργάνωσης τῶν φυλῶν τοῦ Ἰσραήλ, διερευνώντας τοὺς λόγους ποὺ ὁδηγοῦν στὸν θεσμὸ τῆς βασιλείας. Ὁ Βασίλειος Γιαννόπουλος στὴ μελέτη του «Ἡ οἰκουμενικότητα τῆς “λεγομένης Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου”» ἔρχεται σὲ διάλογο μὲ προηγούμενο ἄρθρο τοῦ Παναγιώτη Μπούμη σχετικὰ μὲ τὸ ζήτημα τῆς ἀμφιλεγόμενης οἰκουμενικότητας τῆς Πενθέκτης Συνόδου.

Ὁ Πέτρος Βασιλειάδης στὴ μελέτη του «Ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος ὡς ἑρμηνευτὴς τοῦ ἀποστόλου Παύλου καὶ τὸ πρόβλημα τῆς ἀνθρώπινης σεξουαλικότητας» ἐπιχειρεῖ μιὰ πολυεπίπεδη θεώρηση τῆς ἀντίληψης τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου γιὰ τὴν ἀνθρώπινη
σεξουαλικότητα, ἀλλὰ καὶ τὴν εὐρύτερη ἀνθρωπολογικὴ καὶ θεολογικὴ σπουδαιότητα τοῦ θέματος. Στὸ ἑπόμενο ἄρθρο «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καὶ Νικόλαος Καβάσιλας. Ἡ σύνθεση μυστηριακῆς καὶ ἀσκητικῆς ζωῆς στὴν ὀρθόδοξη παράδοση» ὁ Σταῦρος Γιαγκάζογλου διερευνᾶ τὴ σχέση τοῦ Νικολάου Καβάσιλα πρὸς τὸν Γρηγόριο Παλαμᾶ καὶ τὸν Ἡσυχασμό, περιγράφοντας τὴν οὐσιαστικὴ σύμπτωσή τους μέσα ἀπὸ τοὺς βασικοὺς ἄξονες τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας.

Στὴ μελέτη «Μυστήρια καὶ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο» ὁ Βασίλειος Τσίγκος ἀναδεικνύει τὶς σημαντικὲς ἀπόψεις τοῦ ἱ. Χρυσοστόμου γιὰ τὴ θεσμικὴ διάσταση τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴν ἀνάλογη ἀνάγκη γιὰ μυστηριακὴ ἑνότητα. Ὁ π. Βασίλειος Γεωργόπουλος στὸ ἄρθρο του «Χριστολογία καὶ αἵρεση στὴ Δεύτερη Ἑλβετικὴ Ὁμολογία» προχωρεῖ σὲ μιὰ κριτικὴ ἀξιολόγηση τοῦ θέματος μὲ ἐπίκεντρο ἕνα ἰδιαίτερα διαδεδομένο ὁμολογιακὸ κείμενο στὸ χῶρο τοῦ Προτεσταντισμοῦ. Ὁ π. Ἐμμανουὴλ Κλάψης στό «Human Dignity in a Global World» ἐξετάζει τὸν τρόπο θεώρησης τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας καὶ τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων στὸ πλαίσιο τοῦ σύγχρονου μεταβαλλόμενου κόσμου, προσφέροντας κάποιες γόνιμες σκέψεις ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη προοπτική. Στὴ στήλη Παρεμβάσεις ὁ Σωτήρης Γουνελᾶς στὸ κείμενό του «Σημερινὲς ὄψεις τῆς θεολογίας καὶ ἡ συζήτησή τους» συζητᾶ, μὲ ἀφορμὴ τὸ τελευταῖο βιβλίο τοῦ Χρυσόστομου Σταμούλη μὲ τίτλο «Ἔρως καὶ θάνατος», τὴν πορεία τῆς σύγχρονης θεολογίας στὴν Ἑλλάδα. Στὴν παρέμβαση ποὺ ἀκολουθεῖ μὲ θέμα «Ἡ οικονομικὴ κρίση καὶ ἡ Εὐρώπη» ὁ Κωνσταντῖνος Ζορμπᾶς ἐκφράζει τὴν ἀγωνία του γιὰ τὴν ἀνάγκη οἱ χριστιανικὲς καὶ θρησκευτικὲς παραδόσεις νὰ συνεργαστοῦν γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῶν σοβαρῶν οἰκονομικῶν προβλημάτων ποὺ ἀντιμετωπίζουν οἱ πολίτες στὴν Εὐρώπη (καὶ τὴν Ἑλλάδα) σήμερα.

Τὸ τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ συμπληρώνεται μὲ τὶς πλούσιες μόνιμες στῆλες. Τὰ Θεολογικὰ Χρονικά, ὅπου περιλαμβάνονται ἀναφορὲς σὲ επιστημονικὰ συνέδρια, θεολογικὰ γεγονότα, ἀνακοινωθέντα καὶ πορίσματα συνοδικῶν συνδιασκέψεων, τὰ Περιοδικὰ Ἀνάλεκτα, ὅπου γίνεται σύντομη ἐπισκόπηση τῶν ἑλληνικῶν καὶ ξένων θεολογικῶν περιοδικῶν, τὸ Βιβλιοστάσιον, ὅπου δημοσιεύονται βιβλιοκριτικὰ δοκίμια καὶ παρουσιάσεις θεολογικῶν μονογραφιῶν, βιβλίων καὶ λοιπῶν ἐκδόσεων καί, τέλος, τὸ Ἀναλόγιον, ὅπου δημοσιεύεται ἐνημερωτικὸ δελτίο πρόσφατων θεολογικῶν ἐκδόσεων. Τὸ ἑπόμενο 4ο τεῦχος τῆς Θεολογίας μὲ τὸ ἀφιέρωμα «π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ» θὰ κυκλοφορήσει τὸν προσεχῆ Ἰανουάριο.


* Για επικοινωνία με το περιοδικό: e-mail: theologia@ecclesia.gr, τηλ. 210 - 7272313, fax: 210 - 7272251

"Εκκλησία πολιτευομένη - Ο Πολιτικός Λόγος και Ρόλος της Εκκλησίας της Ελλάδος (1913-1941)"

Η διαμόρφωση των σχέσεων ανάμεσα στην επίσημη πολιτεία και την Εκκλησία της Ελλάδος, είναι ένα ζήτημα που απασχόλησε και εξακολουθεί να απασχολεί την κοινή γνώμη. Πρόσφατα γεγονότα όπως η διαμάχη με επίκεντρο την αναγραφή ή όχι του θρησκεύματος στις νέες ταυτότητες, αλλά και το ζήτημα του χωρισμού της εκκλησίας από το κράτος είναι θέματα που απασχολούν και αρκετές φορές διχάζουν την ελληνική κοινωνία.

Με όλα αυτά τα εξαρετικού ενδιαφέροντος ζητήματα ασχολείται ο διδάκτορας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Α.Π.Θ., Θεοδόσης Τσιρώνης στο βιβλίο του "Εκκλησία πολιτευομένη - Ο πολιτικός λόγος και ρόλος της Εκκλησίας της Ελλάδος (1913 - 1941)", το οποίο κυκλοφόρησε από τις γνωστές εκδόσεις "Επίκεντρο" (http://www.epikentro.gr/).

Στο έργο αυτό ο Θεοδόσης Τσιρώνης θέτει ως βασική υπόθεση εργασίας την επιβεβαίωση της πολιτικής διάστασης των εκκλησιαστικών γεγονότων, κατά την περίοδο που ακολούθησε τους Βαλκανικούς Πολέμους και διήρκησε έως τους πρώτους μήνες της γερμανικής Κατοχής.

Αποκτώντας πρόσβαση σε πολλά αρχεία που πολλές φορές θεωρούνται «άβατα», όπως το Ιστορικό Αρχείο της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, αρχεία μητροπόλεων και πλήθος άλλων δημόσιων και ιδιωτικών, η μελέτη αυτή έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό, όσον αφορά τις επιστημονικές έρευνες για τα γεγονότα της εποχής.Αντικείμενο του βιβλίου αυτού είναι η εξέταση, κατανόηση και ανάδειξη των διαδικασιών, μέσω των οποίων η Εκκλησία της Ελλάδος συμμετείχε και επέδρασε στις πολιτικές εξελίξεις του ελληνικού κράτους ή επηρεάστηκε από αυτές.

Με την αξιοποίηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, αλλά και την ανάδειξη αδημοσίευτων πρωτογενών πηγών, ο συγγραφέας τεκμηριώνει την άποψη του πως το εκκλησιαστικό γίγνεσθαι σχετίζεται άμεσα με το αντίστοιχο πολιτικό και αποτελεί πολύ συχνά απόρροια του.Αρκετά από τα συμπεράσματά του είναι εντυπωσιακά, όπως η τεκμηρίωση ότι η διαπλοκή ανάμεσα στην κοσμική και τη θρησκευτική εξουσία εξυπηρετούσε εκατέρωθεν ανάγκες και δεν υπήρξε επιθυμία μόνο της μίας πλευράς.

* Το βιβλίο είναι 480 σελίδων και τιμάται 24,00 € (συμπεριλαμβανομένου και του Φ.Π.Α.)

"Ωσπερ ξένος και αλήτης..." - Γεύση μιας καθάριας θεολογικής γλώσσας

Tου Θανάση Καλαμάτα,

θεολόγου, υπ. δρος ΑΠΘ

Όπως κάθε μέρα, έτσι και σήμερα, περνώντας από το αγαπημένο βιβλιοπωλείο της πόλης μου για να πάω στο σχολείο μου, στάθηκα στη βιτρίνα του. Εκείνο που αμέσως τράβηξε την προσοχή μου ήταν ο τίτλος ενός βιβλίου: Ώσπερ ξένος και αλήτης ή Σάρκωση: η μετανάστευση της αγάπης. Ο συγγραφέας γνωστός από τα φοιτητικά χρόνια στη Θεολογική Σχολή της Θεσσαλονίκης. πετυχημένος πανεπιστημιακός δάσκαλος τώρα με σειρά γόνιμων και ρωμαλέων βιβλίων. Ο Χρυσόστομος Σταμούλης. Στα χνάρια, βέβαια, του δασκάλου μας, του αξέχαστου Νίκου Ματσούκα. Αγόρασα το βιβλίο και σε ένα ωριαίο κενό του σχολείου που υπηρετώ, κάθισα και το διάβασα. Ανακουφίστηκα. Για άλλη μια φορά γεύτηκα καθάρια θεολογική γλώσσα.

Το έδωσα και σε μια συνάδελφο φιλόλογο, να το διαβάσει. Έμεινε άναυδη από το ακριβό λόγο του συγγραφέα. Θυμήθηκα τα λόγια του Μπερδιάγιεφ: «ο άνθρωπος δεν ζει για το ψωμί, αλλά ζει με το ψωμί και πρέπει όλοι να ‘χουν ψωμί. Μόνο όταν η κοινωνία αναδομηθεί έτσι που ο καθένας θα ‘χει ψωμί, τότε πια θα τεθεί το πνευματικό πρόβλημα ενώπιον του ανθρώπου με τη μεγαλύτερη οξύτητά του». Στην προκειμένη περίπτωση, το βιβλίο του Χρυσόστομου Σταμούλη προτάσσει αυτό που σήμερα διακυβεύεται και είναι πολύ απλό: έχει πολλές φορές επισημανθεί το γεγονός, ότι στον «σύνθετο πλανήτη» που ζούμε, αυτόν των πολλών πολιτισμών, των πληροφοριών, των αντίρροπων δυνάμεων, για να «γίνουμε περισσότερο ο εαυτός μας», απαιτείται πάνω απ’ όλα να «διευρύνουμε την ύπαρξή μας», να ανοιχθούμε προς τον άλλο, όσο κι αν αυτός ο άλλος είναι διαφορετικός από εμάς. Η χριστιανική αγάπη για να έχει αληθινό περιεχόμενο δεν μπορεί να είναι μια αφηρημένη έννοια, αλλά να συνδέεται με τον πλησίον, τον οποιοδήποτε πλησίον, τον άλλο, είτε αυτός είναι αλλόφυλος, αλλόθρησκος, ετερόδοξος.

Στην Ορθοδοξία, όταν αυτή δεν στρεβλώνεται από επίπλαστους εθνικισμούς, ο άλλος είναι φίλος. Οι συνήθεις κραυγές που αυτάρεσκα οικειοποιούνται τον εθνικό μύθο της καθαρότητας της φυλής μας, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την πρωταρχική έγνοια των Ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας, οι οποίοι στην προσπάθειά τους να νοηματοδοτήσουν την έννοια του πλησίον, ρητά και απερίφραστα λέγουν, ότι κάθε άρνηση προσφοράς προς αυτόν, αποτελεί άρνηση προσφοράς προς τον ίδιο το Χριστό. Το βιβλίο προλογίζει ο Μητροπολίτης Νιγηρίας Αλέξανδρος και διατίθεται από τις πάντα φροντισμένες εκδόσεις "Ακρίτας". Διαβάστε το.

* * * * * * *

Συμφωνώντας απολύτως με τα γραφόμενα του Θανάση Καλαμάτα, θα συμπληρώναμε απλώς ότι και σ' αυτό του το βιβλίο ο Χρυσόστομος Σταμούλης, φανερώνωντας την ομορφιά της ορθόδοξης Θεολογίας, είναι απολαυστικός... Διαβάστε τον...

ΧΑ.ΑΝ.

Υπό τη σκέπη της Παναγιάς οι Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας

* Στο πλαίσιο της μεγάλης θεομητορικής εορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου τιμώνται σήμερα οι Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας μας

Του Χάρη Ανδρεόπουλου*

Σήμερα, ημέρα της μεγάλης θεομητορικής γιορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου, τιμούμε τις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας μας. Στη μακρά και πολυτάραχη ιστορία του Ελληνισμού, το λαϊκό αίσθημα έχει συνδέσει τις έννοιες και τις αξίες του ΄Εθνους και της Ελευθερίας με τη θρησκεία, αναδεικνύοντας έτσι τη διαχρονική σύζευξη των δύο πόλων, της πατρίδας και της Ορθοδοξίας, μια σύζευξη, μια σχέση που ειδικά για μας τους Ελληνες σημαίνει πολλά. Αυτή η παράδοση και η πίστη του λαού μας καθιέρωσε και ως προστάτιδα των Ενόπλων μας Δυνάμεων την υπεραγία Θεοτόκο, την Παναγία, την Υπέρμαχο Στρατηγό, υπό τη σκέπη της οποίας, οι ΄Ενοπλες Δυνάμεις έγραψαν λαμπρές σελίδες ιστορίας και δόξας, υπερασπίζοντας τα ιερά και όσια της πατρίδας, με περίσσευμα ανδρείας και θάρρους.

Η σκέψη μας σήμερα, με ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη και θαυμασμό, στρέφεται στους υπερασπιστές των ιδανικών της Ελευθερίας και της Εθνικής ανεξαρτησίας, που έπεσαν στα πεδία των μαχών και υψώνονται στο διάβα των αιώνων σε σύμβολα γνήσιου πατριωτισμού και αυτοθυσίας. Αποδίδουμε ύψιστο φόρο τιμής στους επώνυμους και ανώνυμους ήρωες και αγωνιστές, που κράτησαν ψηλά τα λάβαρα των εθνικών ιδανικών της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας. Με σεβασμό κλίνουμε την κεφαλή και τιμούμε τους πολυάριθμους μαχητές των Ενόπλων Δυνάμεων, που θυσιάστηκαν στον αγώνα για την προστασία της ακεραιότητας της Ελλάδας. Η ιστορική μνήμη των αγώνων και της προσφοράς των Ενόπλων Δυνάμεων είναι πολύτιμο στήριγμα για να αντιμετωπίσουμε τις σύγχρονες προκλήσεις.

Η 21η Νοεμβρίου είναι ημέρα εορτής για τις ένοπλες δυνάμεις, τα στρατευμένα νιάτα της χώρας μας και το ένδοξο παρελθόν της, το παρόν και το μέλλον της. Τιμούμε σήμερα όλους εκείνους που με το αίμα τους και την αγάπη για την πατρίδα μας εξασφάλισαν το αγαθό της ελευθερίας. Δυστυχώς, είναι βαρύς ο φόρος αίματος που πληρώνουν οι Ε.Δ. για να ανταποκριθούν στα δύσκολα καθήκοντά τους, είναι δεκάδες τα στελέχη των Ε.Δ. που σε καιρό ειρήνης έπεσαν στην ώρα της εκτέλεσης του καθήκοντος, στην διάρκεια ασκήσεων, ως πραγματικοί ήρωες, ποτίζοντας με το αίμα τους το δένδρο της λευτεριάς. Ας είναι αιωνία η μνήμη τους.
Σε ένα διεθνές περιβάλλον που έχει μεταβληθεί ριζικά με την ανάδειξη νέων, ασύμμετρων απειλών, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις καλούνται να συνεχίσουν να εκπληρώνουν την αποστολή τους με υψηλό φρόνημα, ήθος, επαγγελματισμό και αυταπάρνηση. Είμαστε υπερήφανοι όχι μόνο για τους αγώνες των Ενόπλων Δυνάμεων στο παρελθόν, άλλα και για τα σημερινά τους επιτεύγματα. Σήμερα, ζούμε σε μία εποχή όπου οι ισορροπίες διαταράσσονται και οι ανακατατάξεις διαδέχονται η μία την άλλη με ταχύτατους ρυθμούς. Στο περιβάλλον αυτό με τις δυναμικά μεταβαλλόμενες καταστάσεις, τις απρόβλεπτες συνθήκες και τα νέα δεδομένα, η Ελλάδα συμβάλλει ουσιαστικά στην προώθηση της συνεργασίας και της ευημερίας κρατών και λαών και αποβλέπει στην ειρήνη και στην παγίωση της δημοκρατίας, της σταθερότητας και της ασφάλειας της ευρύτερης περιοχής. Ταυτόχρονα, η προάσπιση των δικαιωμάτων άμυνας και ασφάλειας των Ελλήνων πολιτών αποτελεί ανυποχώρητη προτεραιότητα. Αυτό το εγγυώνται οι ισχυρές και σύγχρονες΄Ενοπλες Δυνάμεις μας, με το υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό τους, που είναι αποφασισμένο να εκπληρώνει πάντοτε με συνέπεια την υψηλή και δύσκολη αποστολή του, και μάλιστα επί καθημερινής βάσεως φυλάσσοντας «Θερμοπύλες» στο Αιγαίο, τη Θράκη, τη Μακεδονία μας. Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις είναι κατάλληλα οργανωμένες και δομημένες ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν σε οποιαδήποτε πρόσκληση με ταχύτητα, ακρίβεια, ευελιξία και δυνατότητα να επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η εμπιστοσύνη των Ελλήνων στις ΄Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας μας είναι μεγάλη. Ο λαός τις θαυμάζει, τις σέβεται και τις εμπιστεύεται, ενώ οι σύμμαχοι και εταίροι μας τις επαινούν. Η συμμετοχή των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, καθώς και η διμερής συνεργασία με άλλες χώρες, καταδεικνύουν την σημασία του ρόλου της Ελλάδος ως παράγοντα ισχύος, ειρήνης, σταθερότητας σε διεθνές επίπεδο.

Η Ελλάδα ως κράτος μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ συμβάλει, μέσω του ενεργού ρόλου των Ενόπλων Δυνάμεων, στην προώθηση και εξασφάλιση της ειρήνης και σταθερότητας, τόσο στο εγγύς όσο και στο ευρύτερο περιβάλλον της χώρας μας, αποκομίζοντας χρήσιμα συμπεράσματα και εμπειρίες. Επίσης σημαντικός είναι ο κοινωνικός ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων, στο πλαίσιο του οποίου παρέχουν καθοριστική συνδρομή με προσωπικό και μέσα στην ανακούφιση του πληθυσμού από φυσικές καταστροφές, σε υγειονομικής φύσεως ανάγκες και αεροδιακομιδές, καθώς και σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στο χερσαίο και θαλάσσιο χώρο. Αξίζει επίσης να επισημανθεί η συνδρομή των Ενόπλων Δυνάμεων στην προστασία εν γένει του περιβάλλοντος και του δασικού πλούτου της Ελλάδος ακόμα και με κόστος ανθρώπινων ζωών.

Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις οπλισμένες με όραμα, ενθουσιασμό, ηθικές αρχές, θέληση και εμμονή στη υλοποίηση του έργου τους και περιβεβλημένες από τη στήριξη της πολιτείας και την αγάπη του Ελληνικού λαού είναι βέβαιο ότι ανταποκρίνονται πλήρως στην αποστολή τους, αποτελώντας δύναμη αποτροπής, ασφάλειας και σταθερότητας στη περιοχή.

Στο αγώνα τους αυτό τις συνοδεύουν οι προσευχές μας «υπέρ του κατά ξηράν, θάλασσαν και αέρα φιλοχρίστου ημών στρατού», σύμφωνα και με την δέηση που αναπέμπει αδιαλείπτως η Εκκλησία μας στη διάρκεια της θείας λειτουργίας. Στον αγώνα τους αυτό τις συνοδεύει η ολόψυχη συμπαράστασή μας, η ολόθερμη αγάπη μας. Για τα όσα αγόγγυστα μας προσφέρουν, παρέχοντάς μας συνθήκες ασφάλειας και δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για μια Ελλάδα της προόδου, της ευημερίας, της προκοπής.

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ (xaan@theo.auth.gr), καθηγητής του Γυμνασίου Δομενίκου Ελασσόνας. Το παραπάνω κείμενο αποτελεί την ομιλία που εξεφώνησε, ως εκπρόσωπος της Δ/νσης Β/θμιας Εκπαίδευσης, στη εκδήλωση της Νομαρχίας Λάρισας (21/11/2010), στον μητροπολιτικό ιερό ναό του Αγ. Αχιλλίου

"Το θρησκευτικό μάθημα στο Νέο Σχολείο" - Μια συζήτηση στο ραδιόφωνο

«Tο θρησκευτικό μάθημα στο Νέο Σχολείο» είναι το θέμα της σημερινής (Παρασκευή, 05/11/2010) εκπομπής «Θεολογία και Κοινωνία», η οποία θα μεταδοθεί από το Ρ/Σ της Ι. Μητρόπολης Λάρισας (96,3 FM) 7 μ.μ. Για το θέμα θα μιλήσει με τον δημοσιογράφο και θεολόγο Χάρη Ανδρεόπουλο ο Σύμβουλος Θεολόγων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Δρας Θεολογίας Σταύρος Γιαγκάζογλου, ενώ στη συζήτηση θα συμμετάσχει ο θεολόγος - φιλόλογος Κώστας Νούσης.

* Eπισημαίνεται ότι η εκπομπή μεταδίδεται και μέσω της ιστοσελίδας της Ιεράς Μητρόπολης http://www.imlarisis.gr/live.php , που σημαίνει ότι ακούγεται, μέσω του διαδικτύου, σ' όλη την Ελλάδα. Οι ακροατές μπορούν να καταθέτουν τις απόψεις τους κατά τη διάρκεια της εκπομπής, στο τηλ. 2410 – 624926.

Ημερίδα προς τιμήν και μνήμην του Σάββα Αγουρίδη

Διοργανώνεται την ερχόμενη Τρίτη

στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης


Το Τμήμα Θεολογίας του Α.Π.Θ., η Ελληνική Βιβλική Εταιρία και το Ίδρυμα Άρτος Ζωής, διοργανώνουν ημερίδα προς τιμήν και μνήμην του Καθηγητή Σάββα Αγουρίδη την ερχόμενη Τρίτη, 9 Νοεμβρίου 2010 στην Αίθουσα Τελετών παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ. (φωτ.) και κατά τις ώρες 10.30 ‐ 13.00 και 18.00 ‐ 21.00, σύμφωνα με το ακόλουθο πρόγραμμα:

10:30 ‐ 11:00 Προσφωνήσεις:

• Ο Πρύτανης

• Ο Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής

• Ο Πρόεδρος του Ιδρύματος «Αρτος Ζωής»

• Ο Διευθυντής της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας

- 11:00 ‐ 11:15 Προλογισμός: Καθηγητής Δ. Καϊμάκης, Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας: «Σάββας Αγουρίδης: Η ζωή και το έργο του».

* Α ʹ Συνεδρία, Πρόεδρος: Ομότιμος Καθηγητής Iω. Καραβιδόπουλος

- 11:15 ‐ 11:35 Επίκ. Καθηγητής π. I. Σκιαδαρέσης: «Η ερμηνεία της Αποκαλύψεως από τον καθ. Σ. Αγουρίδη».

- 11:35 ‐ 11:55 Καθηγητής Δ. Καϊμάκης: «Η Παλαιά Διαθήκη στο έργο του Σ. Αγουρίδη»

- 11:55 ‐ 12:25 Διάλειμμα, καφές

* Β ʹ Συνεδρία, Πρόεδρος: Καθηγητής Π. Βασιλειάδης

- 12:25 ‐ 12:45 Λέκτορας Χ. Ατματζίδης: «Ο καθηγητής Σ. Αγουρίδης και η έρευνα για τον ιστορικό Ιησού».

- 12:45 ‐ 13:05 Ε. Κασσελούρη ‐ Χατζηβασιλειάδη, Δρ. Θ, Επ. Συν. Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών, I. Μ. Δημητριάδος: «Ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη στο έργο του Σ. Αγουρίδη».

Γεύμα
* Γ΄ Συνεδρία, Πρόεδρος: Καθηγητής Δ. Καϊμάκης

- 18:00 ‐ 18:20 Π. Καλαϊτζίδης, Δρ.Θ, Επ. Συν. Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών, Ι.Μ. Δημητριάδος: «Ο Σ. Αγουρίδης και ο προφητικός χριστιανισμός».

- 18:20 ‐ 18:40 Καθηγητής I. Πέτρου: «Ο Σ. Αγουρίδης ως κοινωνικός αναλυτής».

- 18:40 ‐ 19:00 Ομότιμος Καθηγητής Iω. Καραβιδόπουλος:
«Ο καθηγητής Σ. Αγουρίδης ως πρωτοπόρος ερμηνευτής της Αγίας Γραφής».

- 19:00 ‐ 19:20 Καθηγητής Σ. Παπαλεξανδρόπουλος: «Ο Σ. Αγουρίδης και τα νέα θεολογικά ρεύματα».

19:20 ‐ 19:45 Διάλειμμα, καφές

* Δ΄ Συνεδρία, Πρόεδρος: Καθηγητής Μ. Κωνσταντίνου

- 19:45 ‐ 20:00 Σ. Ζουμπουλάκης, Πρόεδρος του Ιδρύματος «Άρτος Ζωής», Διευθυντής του περ. Νέα Εστία: «Ο Σ. Αγουρίδης, ο μοναχισμός και οι θρησκευτικές οργανώσεις».

- 20:00 ‐ 20:20 Καθηγητής Μ. Κωνσταντίνου: «Το μεταφραστικό έργο της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας και η συμβολή του Σ. Αγουρίδη».

- 20:20 ‐ 20:40 Καθηγητής Π. Βασιλειάδης: «Η συμβολή του Σ. Αγουρίδη στη διαθρησκειακή προσέγγιση».

Η ταυτότητα της χριστιανικής μετάφρασης

Στο πλαίσιο των επιστημονικών δραστηριοτήτων του Τομέα Βιβλικής Γραμματείας και Θρησκειολογίας, εδώ και τέσσερις δεκαετίες, λειτουργεί το BIBLICUM. Πρώτος πρόεδρός του υπήρξε ο αείμνηστος καθηγητής Σάββας Αγουρίδης.

Πρόκειται για μια επιστημονική συνάντηση καθηγητών της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης και της Θρησκειολογίας.Εκτός των μελών ΔΕΠ του Τομέα συμμετέχουν οι υποψήφιοι διδάκτορες και οι μεταπτυχιακοί φοιτητές. Μπορούν επίσης να συμμετάσχουν και οι πτυχιούχοι θεολόγοι της Μέσης Εκπαίδευσης. Συγκαλείται μια φορά το μήνα, συνήθως την πρώτη Δευτέρα. Προεδρεύει ο εκάστοτε διευθυντής ή διευθύντρια του Τομέα και κάθε χρόνο έχει ένα ενιαίο κεντρικό θέμα που επιμερίζεται σε επτά επιμέρους εισηγήσεις, όσες και οι συναντήσεις.

Η παρουσίαση των θεμάτων γίνεται με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και τις σύγχρονες ερμηνευτικές μεθόδους, χωρίς να παραθεωρείται η ερμηνευτική παράδοση της Εκκλησίας. Παράλληλα στις συναντήσεις παρουσιάζονται και τα λεγόμενα Miscellanea, που περιλαμβάνουν νέα για επιστημονικές μελέτες οι οποίες δημοσιεύτηκαν στην Ελλάδα και το εξωτερικό, νέα από τα συνέδρια που έγιναν ή πρόκειται να γίνουν, καθώς και οτιδήποτε ενδιαφέρον υπάρχει για την βιβλική έρευνα. Ευκαιριακά μετέχουν και ξένοι βιβλικοί επιστήμονες ή επιστήμονες άλλων Σχολών Ελληνικών Πανεπιστημίων με σχετικές εισηγήσεις και ακολουθεί συζήτηση και γόνιμη ανταλλαγή απόψεων.

* Σκοπός του BIBLICUM είναι η μελέτη και η εμβάθυνση σε βιβλικά θέματα, η ανάδειξη των σύγχρονων προβληματισμών υπο το φως της Αγίας Γραφής και η αμοιβαία ενημέρωση των συναδέλφων και κυρίως των υποψηφίων διδακτόρων και των μεταπτυχιακών φοιτητών.
Κατά το ακαδημαϊκό έτος 2010-2011 το κεντρικό θέμα του BIBLICUM θα είναι: «ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ». Πρώτη συνάντηση την Δευτέρα 8 Νοεμβρίου, ώρα 7.30΄ μ.μ. με εισήγηση της κ. Άννας Κόλτσιου - Νικήτα με θέμα: «Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ»

(Για περισσότερες πληροφορίες - επικοινωνία: Νίκος Ρόσιος, 2310 - 996938)

Σάββας Αγουρίδης, in memoriam

* Mνημόσυνο για τον αείμνηστο πανεπιστημιακό καθηγητή
διοργανώνουν οι Δομινικανοί πατέρες Αθηνών


Οι Δομινικανοί πατέρες Αθηνών διοργανώνουν μνημόσυνο αφιερωμένο στον αείμνηστο καθηγητή Σάββα Αγουρίδη, πού θα λάβει χώρα στην αίθουσα του Ινστιτούτου Αερέθα (Οδ. Σκουσέ 3, πίσω από τον Ιερό Ναό Αγίας Ειρήνης επί Οδ. Αιόλου), μεθαύριο, Πέμπτη 21 Οκτωβρίου και ώρα 20.00.

Θα μιλήσει ο γνωστός καινοδιαθηκολόγος καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΑΠΘ κ. Πέτρος Βασιλειάδης, με θέμα: «Η κληρονομιά του Σάββα Αγουρίδη ως πιστού χριστιανού και δυναμικού ερμηνευτή του Λόγου του Θεού»

- Υπενθυμίζεται ότι, όπως είχε γράψει σχετικώς το “Amen” (http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=2837 ), και το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ για να τιμήσει τη μνήμη και τη προφορά στη θεολογική επιστήμη του αείμνηστου πανεπιστημιακού δασκάλου, προγραμματίζει ημερίδα που θα λάβει χώρα στην αίθουσα Τελετών του παλαιού κτηρίου της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης, στις 9 Νοεμβρίου. Στην ημερίδα θα μιλήσουν διακεκριμένοι θεολόγοι αναπτύσσοντας θέματα που αναφέρονται στη Βιβλική Θεολογία ή γενικότερα στην Ορθόδοξη Θεολογία.

* Ο αείμνηστος καθηγητής Σάββας Αγουρίδης (1921-2009), γνωστός ως πρωτοπόρος θεολόγος και ιδιαίτερα ως ερμηνευτής της Καινής Διαθήκης, υπηρέτησε στην Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ. κατά τα έτη 1956-1968 και στη Θεολογική Αθηνών κατά τα έτη 1969 – 1985, εγκαινιάζοντας στη διάρκεια της θητείας του μια νέα πορεία στη Βιβλική έρευνα. Πολλοί εκ των σημερινών καθηγητών των Θεολογικών Σχολών, ιδιαίτερα οι εκ των αρχαιοτέρων, υπήρξαν μαθητές του. Πέραν της επιστημονικής Βιβλικής έρευνας διακρίθηκε για την κοινωνική του ευαισθησία τόσο σε θεωρητικό επίπεδο (δια της συγγραφής σχετικών μελετών) όσο και σε πρακτικό (δια της οργανώσεως διαφόρων κοινωνικών δραστηριοτήτων). Με σειρά διαλέξεων από διάφορα βήματα της Ελλάδος αλλά και του εξωτερικού, με ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές συνεντεύξεις, με δημιουργία Σεμιναρίων και κύκλων μελέτης Αγίας Γραφής διέδιδε τις Βιβλικές αλήθειες σε ευρύτερα στρώματα του ελληνικού λαού, ενώ συγχρόνως υπήρξε μέλος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής.

Διετέλεσε Πρόεδρος του Ιδρύματος «΄Αρτος Ζωής» επί τρεις δεκαετίες εκδίδοντας το «Δελτίο Βιβλικών Μελετών», το μοναδικό στον Ορθόδοξο χώρο επιστημονικό περιοδικό στο χώρο της Αγία Γραφής, και μεταφράζοντας, είτε ο ίδιος είτε συνεργάτες του, σημαντικά βιβλία ξένων θεολόγων. Στις 15 Φεβρουαρίου 2009 έφυγε από τον κόσμο αφήνοντας πλούσια κληρονομιά στους νεότερους θεολόγους.

Είναι αμαρτία η παραλαβή της κάρτας του πολίτη;

Toυ Κώστα Νούση,

Θεολόγου - Φιλολόγου ΑΠΘ

Για μια ακόμα φορά ένα φλέγον εσχατολογικό ζήτημα στο προσκήνιο. Η κάρτα του πολίτη που συνάπτεται άρρηκτα με το δυσώνυμο χάραγμα του αντιχρίστου, το προφητευθέν υπό του Ιωάννου του Θεολόγου και άλλων αγίων της Εκκλησίας μας. Προ ετών είχε προκληθεί παρόμοια τεράστια σύγχυση, σε σημείο μάλιστα μερικοί να χάσουν και τον ύπνο τους ακόμα από την αγωνία τους μη «χαραχτούν» εκουσίως ή και ακουσίως. Θυμάμαι μια αγχωτική ιστορία που κυκλοφορούσε μεταξύ «υπερευλαβών» μοναχών και λαϊκών – την οποία και ανατροφοδοτούσαν οι ίδιοι διανθίζοντάς την με σενάρια τύπου π.χ. περί του αοράτου χαράγματος που ακουσίως υπέστη κάποιος στην Αμερική και μετά ένα αόρατο χέρι τον παρεμπόδισε να εισέλθει σε χριστιανικό ναό και άλλα τέτοια κινούμενα στο ίδιο μήκος κύματος.

Η παρούσα ακροθιγής παρέμβαση επί του θέματος στόχο έχει μάλλον να ανοίξει το θεολογικό διάλογο πάνω στο καυτό αυτό πρόβλημα από δογματικής πλευράς κατ’ εξοχήν, με το κόστος να δυσαρεστήσει πιθανώς τις προσχηματισμένες γνώμες επί του ζητήματος είτε από λανθασμένες ως τώρα προσεγγίσεις είτε από αυτοσχέδιες λαϊκίζουσες ερμηνείες που θάλλουν στο χώρο των ζηλωτικών και σχισματικών κύκλων. Προσημειώνουμε ότι δε μας ενδιαφέρει ποσώς το δοκούν των πολλών αλλά η αληθής δόξα, τουτέστιν αυτή αύτη η ορθοδοξία. Και μια τελευταία διευκρίνιση: απευθυνόμαστε στον πιστό μάλλον χριστιανό που έχει τη συνείδηση της αμαρτίας παρά στον άθεο ή αδιάφορο που ούτως ή άλλως θα λάβει το χάραγμα ή και αν δεν το κάνει, αυτό θα το πράξει για άλλους λόγους και όχι για να μην προδώσει το Χριστό. Παρ’ ότι είναι σαφές ότι το θέμα της κάρτας ή της νέας ταυτότητας είναι προδρομικό σημείο του τελικού χαράγματος και πως το θέμα σήμερα είναι μάλλον πολιτικό παρά θρησκευτικό, αρχίζουμε με κάποια θεμελιώδη ερωτήματα:

Είναι ανεξάλειπτο το χάραγμα του αντιχρίστου και ποια η έννοια αυτής της αδυναμίας απαλοιφής του; Μπορεί να μετανοήσει ο λαβών το χάραγμα; Αν όχι, πώς αυτό τεκμηριώνεται δογματικώς; Είναι η κάρτα του πολίτη το χάραγμα; Θα είναι εφάμαρτη η λήψη της νέας ταυτότητας; Γιατί όσοι φώναζαν κατά του 666 παλιότερα, την ίδια ώρα το δέχονταν και το αγόραζαν πάνω σε καταναλωτικά προϊόντα, θεωρώντας ότι εκεί δε «μολύνονται» παρά μόνο όταν το λάβουν πάνω σε μια μορφή ταυτότητας; Πόσες παρερμηνείες κυκλοφορούν γύρω από το πρόσωπο του αντιχρίστου και άλλα ζητήματα της αποκάλυψης τα οποία θεωρούνται αυτοδίκαια ως η ορθόδοξη ερμηνεία, ενώ είναι απλώς δημοφιλείς ζηλωτικές ερμηνείες ή και εισαγόμενες από το εξωτερικό και μάλιστα από χώρους εκτός ορθοδοξίας;

Δεν είναι στόχος του παρόντος να προβεί σε εκτενή ανάλυση αλλά θα αφήσω μια μικρή γεύση έκπληξης με τη διάσταση των απόψεων ενός σύγχρονου αγίου από τις κυκλοφορούσες προλήψεις επί των εν λόγω διά στόματος του γέροντα Πορφυρίου. Συνήθως το κύρος τέτοιων ανδρών φέρνει σε αμηχανία – όπως άλλωστε έφερε και τον γράφοντα όταν τα πρωτοδιάβασε - τους διαφωνούντες και φρενάρει την ορμητική αφοριστική διάθεση με την οποία θα απαξίωναν ευθύς εξαρχής την οιαδήποτε ετερότητα. Είπε λοιπόν ο στάρετς αυτός σε ανάλογες μέρες προ ετών χαρακτηριστικά: «έχουν αναστατώσει τις ψυχές, δημιούργησαν ένα σωρό προβλήματα, οικογενειακά και ψυχολογικά με το 666, δεν μπορεί ο κόσμος να κοιμηθεί και άρχισαν να παίρνουν ψυχοφάρμακα και υπνωτικά… Γι’ αυτό σήμερα δεν έχουμε το Χριστό μέσα μας και γι’ αυτό ανησυχούμε για τον αντίχριστο… Εάν ερχόταν τώρα ο ίδιος ο αντίχριστος με μια συσκευή με ακτίνες laser και μου έλεγε θέλω να σε σφραγίσω με το 666, εγώ θα καθόμουνα». Αυτά σαν μια μικρή εισαγωγή στο τεράστιο αυτό ερμηνευτικό ζήτημα των εσχάτων τα οποία ο χριστιανός κάθε άλλο παρά με φοβικότητα πρέπει να αντιμετωπίζει. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε ότι με το χάραγμα αρχίζει και το χάραμα της ογδόης ημέρας…

Κ.Ν. Λάρισα 18/10/2010

Εκπαίδευση για τη Θρησκεία και τη Δημοκρατία

Με επιτυχία ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της Ομάδας Εργασίας, ύστερα από πρόσκληση του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Διευρωπαϊκής Επιτροπής για την Εκκλησία και Σχολείο (Intereuropean Commission on Church and School), με κύριο θέμα: «Εκπαίδευση για τη Θρησκεία και την Δημοκρατία. Πολιτισμός, Διάλογος και το Συμβούλιο της Ευρώπης». Οι εργασίες διεξήχθησαν στο Συνεδριακό Κέντρο του Ιδρύματος Johann Wolfgang von Goethe Stiftung στην περιοχή Klingenthal του Στρασβούργου, από 04-08 Οκτωβρίου 2010. Στην συνεδρίαση της Ομάδας Εργασίας έλαβαν μέρος ειδικοί επιστήμονες επί του θέματος της θρησκευτικής εκπαίδευσης από διάφορες Χώρες (Ιταλία, Βουλγαρία, Γαλλία, Λεττονία, Ολλανδία, Νορβηγία, Ελβετία, Ουαλία, Μεγάλη Βρετανία και Γερμανία). Την Εκκλησία της Ελλάδος εκπροσώπησε ο (Λαρισαίος στη καταγωγή) αγαπητός συνάδελφος, καθηγητής θεολόγος και κοινωνιολόγος, Δρ. Κων/νος Β. Ζορμπάς, Σύμβουλος της Αντιπροσωπείας της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η παραπάνω Ομάδα Εργασίας είχε ως βασικό θέμα συζήτησης την παρουσίαση συγκεκριμένων προτάσεων (good practices) επί των δύο σημαντικών Συστάσεων (Recommendation) του Συμβουλίου της Ευρώπης: Η πρώτη (CM/Rec(2008)12) αφορά τις θρησκευτικές και μη θρησκευτικές πεποιθήσεις στην διαπολιτισμική εκπαίδευση και η δεύτερη (CM/Rec(2010)7) τον ρόλο της εκπαίδευσης για δημοκρατικούς πολίτες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην ίδια Σύσταση δίδεται ιδιαίτερη σημασία στο ρόλο του διαπολιτισμικού διαλόγου στην προώθηση της κοινωνικής συνοχής και στην αντιμετώπιση όλων των διακρίσεων κυρίως της βίας, του φόβου και της παρενόχλησης. Πρέπει στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι μια από τις βασικές προτεραιότητες του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι ο διαπολιτισμικός διάλογος, ώστε η διαφορετικότητα να μην γίνεται αρχή συγκρούσεων, αλλά πηγή αμοιβαίου εμπλουτισμού και να ενθαρρύνει την κατανόηση, τη συμφιλίωση και τον αλληλοσεβασμό μέσα στις σημερινές ευρωπαϊκές κοινωνίες (βλ. το κείμενο της Λευκής Βίβλου για τη θρησκευτική διάσταση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στην ιστοσελίδα http://www.coe.int/ ) .

Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν ότι η θρησκευτική εκπαίδευση είναι κεντρικής σημασίας για τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να δημιουργήσει συνειδητούς ευρωπαίους πολίτες και να συμβάλλει στην κοινωνική δικαιοσύνη, την ειρήνη και την κοινωνική συνοχή.

Τέλος, οι συμμετέχοντες έκαναν συγκεκριμένες προτάσεις προς το Συμβούλιο της Ευρώπης για τη θρησκευτική εκπαίδευση κυρίως ως προς την υποχρεωτικότητα και την ισότητα του μαθήματος των θρησκευτικών με τα άλλα μαθήματα. Κάθε προσπάθεια κατάργησης ή υποβάθμισής του, με τη μετατροπή του σε επιλεγόμενο, μπορεί να οδηγήσει σε αποπροσανατολισμούς. Γι’ αυτό και η συνεχής εκπαίδευση των Θεολόγων Καθηγητών (ΠΕ1), στα πλαίσια του Προγράμματος της δια βίου εκπαίδευσης, κρίνεται αναγκαία με νέα εγχειρίδια προς ενίσχυση του έργου τους.

Την περίοδο αυτή που η συζήτηση για το μέλλον του μαθήματος των θρησκευτικών βρίσκεται για μία ακόμη φορά στο προσκήνιο, το Συμβούλιο της Ευρώπης έρχεται και πάλι να επιβεβαιώσει, μέσα από τις Συστάσεις προς τα Κράτη μέλη του, οι οποίες ασφαλώς και δεν είναι δεσμευτικές, τη σημασία μιας πολύπλευρης εκπαίδευσης, η οποία δεν θα έχει ως αποκλειστικό στόχο την επαγγελματική αποκατάσταση των νέων (εργασία, δεξιότητες και ανταγωνισμός), αλλά θα αναπτύξει και τις αξίες εκείνες, οι οποίες απορρέουν από την ανθρωποκεντρική θεώρηση της Παιδείας. Με τον τρόπο αυτόν εκφράζεται το όραμα για μια εκπαίδευση η οποία θα μπορέσει να συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή και την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης στην Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο.

Εχουν δικαίωμα πολιτικών παρεμβάσεων οι Μητροπολίτες;

* Ενα θεολογικό σχόλιο μ’ αφορμή το επίκαιρο άρθρο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ. Ιερωνύμου για τους «πολιτικολογούντες ιεράρχες»

Tου Χάρη Ανδρεόπουλου*,

«Oι δύσκολες ημέρες που διέρχεται ο τόπος μας καλούν την Εκκλησία να δείξει και πάλι την προφητική διάσταση της διακονίας της, δηλαδή την εν Πνεύματι Αγίω διάγνωση των αιτίων της κρίσεως και την κλήση σε μετάνοια, προς υπέρβαση των συνεπειών του εκτροχιασμού μας από τον σωστό δρόμο…» τονίζει ο Αρχεπίσκοπος Αθηνών κ. Ιερώνυμος, σε άρθρο του στο "Βήμα" της Κυριακής (10/10/2010), επισημαίνοντας τον κίνδυνο της εκκοσμίκευσης που διατρέχει η Εκκλησία όταν εκπρόσωποί της χρησιμοποιούν τον άμβωνα, όχι για να κηρύξουν το λόγο του Θεού και την εσχατολογική διάσταση της Εκκλησίας, ως κιβωτού της σωτηρίας του κόσμου, αλλά για να πολιτικολογήσουν για τα τρέχοντα.

Σ’ αυτό του το άρθρο ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος κ.Ιερώνυμος είπε μια μεγάλη αλήθεια: «Στη σύγχυση συμβάλλουμε και εμείς οι Ιεράρχες, όταν πολιτικολογούμε ή καλλιεργούμε εντάσεις και υποθάλπουμε ιδεολογικές αντιπαλότητες. Τούτο εν τέλει διευκολύνει την πόλωση και αυτούς που την επιθυμούν και την εκμεταλλεύονται αλλά υπονομεύει την προσπάθειά μας. Ο λαός περιμένει από εμάς νηφαλιότητα και ειρηνοποιό παρουσία. Αθόρυβη αλλά αποτελεσματική διαχείριση των μειζόνων θεμάτων που μας συνέχουν όλους. Αλλο χύνω το αίμα μου για την πατρίδα όταν χρειαστεί και άλλο ευκαίρως- ακαίρως προβάλλω μία εικόνα της Εκκλησίας ωσάν να είναι θεσμός προσόμοιος του στρατού ή των κομματικών παρατάξεων…». Πρόκειται, κατά τη γνώμη μας, για μια μεγάλη αλήθεια με μεγάλο θεολογικό περιεχόμενο.

* Υπενθυμίζω ότι το θέμα έχει απασχολήσει και κατά το παρελθόν τον δημόσιο διάλογο και συγκεκριμένα προ πενταετίας περίπου όταν μ’ αφορμή επικριτικές δηλώσεις του σεβασμιωτάτου μητροπολίτου Καλαβρύτων κ. Αμβροσίου σε βάρος του πρώην πρωθυπουργού κ. Κων. Σημίτη, είχαμε ακούσει την τότε υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων και νυν ευρωβουλευτή κ. Μαριέττα Γιαννάκου, να λέει ότι, ναι μεν δεν θα ΄θελε να ακούει πολιτικολογίες από στόματα ιερέων και αρχιερέων, αλλά εν πάση περιπτώσει δεν μπορεί να τους αρνηθεί το δικαίωμα που έχουν, ως «πολίτες», να εκφράζονται ελεύθερα. Προ τριετίας και ο τότε υπουργός Επικρατείας κ. Θεοδ. Ρουσσόπουλος κληθείς να σχολιάσει τις επικριτικές δηλώσεις πολιτικού περιεχομένου που διατυπώθηκαν από χειλέων αρχιερέως, κινούμενος στο ίδιο μήκος κύματος επανέλαβε τα ίδια με την κ. Γιαννάκου: «Ο κάθε Ελληνας πολίτης», είπε, «έχει δικαίωμα να εκφράζει τις απόψεις του», κλπ.

Πέρυσι, επίσης, τέτοιο καιρό, ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης Καλαβρύτων κ. Αμβρόσιος σε άρθρο του, εξ αφορμής των προώρων βουλευτικών εκλογών, θέτοντας (ο ίδιος, στο άρθρο του, στο προσωπικό του ιστολόγιο) το ρητορικό ερώτημα για το «αν θα πρέπει να ασχολείται με πολιτικής χροιάς θέματα ένα κληρικός και ευρύτερα η Εκκλησίας;», απαντά (ο ίδιος) «ναι» (http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=553 ), άποψη την οποία σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες (http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=3603 ) επανέλαβε στη διάρκεια της πρόσφατης συνεδρίασης της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας και με την οποία, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, συντάχθηκε και ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Ανθιμος. Με βάση την ως άνω εκφρασθείσα υπό των προαναφερθέντων υπουργών πολιτειακή (= κοσμική) αντίληψη, θα συμφωνήσω με τους σεβασμιωτάτους κ.κ. Αμβρόσιο και Ανθιμο ότι, ασφαλώς και έχουν, ως «πολίτες», το αναφαίρετο δικαίωμα να αναφέρονται σ’ οποιοδήποτε θέμα και να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους. Θα μου επιτρέψουν, όμως, μ’ όλο το σεβασμό προς το πρόσωπό τους, να διαφωνήσω σχετικώς με το εάν έχουν το «δικαίωμα» να ομιλούν και να πολιτικολογούν ποιμενάρχες όντες, επίσκοποι της του Χριστού Εκκλησίας.

Για τους εκπροσώπους της πολιτείας είναι φυσικό να θεωρούν ακόμη και για έναν αρχιερέα πρώτιστη την ιδιότητα του πολίτη και σύμφωνα με την πολιτειακή – έννομη (=κοσμική) τάξη πράττουν ορθώς, καθώς κατά το Σύνταγμα η πρωτεύουσα ιδιότητα όλων μας είναι αυτή του πολίτου, η οποία κατισχύει πάσης ετέρας. Αυτό, όμως, που ισχύει για την πολιτεία, δεν ισχύει απολύτως για την Εκκλησία. Κατά τη ταπεινή μας γνώμη, η θεολογική θεώρηση των πραγμάτων εν προκειμένω είναι άλλη, διαφορετική, και απέχει παρασάγγας από την ως άνω πολιτειοκρατική προσέγγιση του θέματος.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τους κανόνες (= νόμους) της Εκκλησίας ο κάθε αρχιερέας της Ορθοδόξου Ανατολικής του Χριστού Εκκλησίας θεωρείται πρωτίστως «ποιμένας» και δευτερευόντως «πολίτης». Για την (ποιμαίνουσα) Εκκλησία, τη ζωή και δράση των μελών της - κληρικών τε και λαϊκών - προέχει το Κανονικό της Δίκαιο. Το πολιτειακό δίκαιο έπεται – και, απλώς, για να ρυθμίζει τις νομικές σχέσεις της (διοικούσας) Εκκλησίας με το Κράτος .

Η επιταγή της διάκρισης κράτους – Θεού δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά - κυρίως - χριστιανική. Ο ίδιος ο Χριστός το είπε: «Aπόδοτε ουν τα Kαίσαρος Kαίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ» (Ματθ. 22,21). Αυτό σημαίνει ότι μπορεί μεν η κοσμική (= άθρησκη) πολιτεία να επιτρέπει σε κάθε πολίτη να ασχολείται με «τα του Καίσαρος» και «με τα του Θεού», είτε φορά ράσο είτε όχι, όμως, η χριστιανική παράδοση δεν το επιτρέπει. Μπορεί η πολιτεία να παραχωρεί το δικαίωμα στους (ανεξαρτήτως θρησκεύματος) πολίτες της να λένε ότι θέλουν (κι’ όπως θέλουν), στο πλαίσιο της ελευθερίας του λόγου, όμως, το δικαίωμα αυτό για τη κατηγορία των πολιτών που είναι αρχιερείς, ιερείς και μοναχοί της Ορθοδόξου Εκκλησίας προσλαμβάνει άλλο περιεχόμενο (εν Χριστώ) ελευθερίας.

Η χριστιανική παράδοση θέλει τους εν τω κόσμω ποιμένες (επισκόπους) να ασκούν ποιμαντική μέριμνα και να επιτελούν κοινωνικό έργο, όχι, όμως, κατά τον τρόπο που ενεργούν οι κοσμικοί άρχοντες, αλλά όπως ταιριάζει σε ποιμένες, κατά την επιταγή της Αγίας Γραφής, η οποία τους θέλει να μην μπλέκονται σε διαμάχες και έριδες. «..Δούλον δε Κυρίου ου δει μάχεσθαι, αλλ’ ήπιον είναι προς πάντας, διδακτικόν, ανεξίκακον» (:o δούλος του Κυρίου δεν πρέπει να φιλονικεί, αλλά να είναι ήπιος απέναντι σε όλους, πρόθυμος να διδάξει, ανεκτικός), λέει ο Απ. Παύλος στην προς Τιμόθεο (Β’, 2, 24) ποιμαντική επιστολή του και προσθέτει, στο ίδιο χωρίο, για το πώς θα πρέπει να συμπεριφέρεται ο κάθε ποιμένας - επίσκοπος: «..εν πραότητι παιδεύοντα τους αντιδιατιθεμένους, μήποτε δω αυτοίς ο Θεός μετάνοιαν εις επίγνωσιν αληθείας…» (: πρέπει να παιδαγωγεί με πραότητα τους αντιτιθεμένους για να τους δώσει κάποτε ο Θεός μετάνοια να καταλάβουν την αλήθεια). Η χριστιανική παράδοση θέλει τους ποιμένες – επισκόπους ενωτικούς, γιατί «το γαρ της Εκκλησίας ου χωρισμού, αλλά ενώσεως εστί και συμφωνίας όνομα» (Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία εις Α΄ Κορινθίους, P.G. 61, 63).

Σημαίνουν όλα αυτά ότι η Εκκλησία θα πρέπει να περιορισθεί μόνο στην λεγόμενη πνευματική σφαίρα της ζωής του ανθρώπου και να κρατηθεί μακριά από την υλική – κοσμική; Φυσικά και όχι – πρέπει, όμως, να προσαρμόζει τις όποιες παρεμβάσεις της στο θεολογικό πλαίσιο του μεταμορφωτικού και ανακαινιστικού ρόλου που καλείται να διαδραματίσει ως κιβωτός σωτηρίας των ανθρώπων. Η αντίληψη που θέλει την Εκκλησία να ασχολείται μόνο με τα θρησκευτικά – πνευματικά ζητήματα, μόνο με το χώρο του ιερού, εκχωρώντας σε άλλους τα λεγόμενα υλικά πράγματα, είναι μανιχαϊκή – και άρα εσφαλμένη από την ορθόδοξη σκοπιά, καθώς σκοπός της Εκκλησίας είναι να μεταμορφώσει και να σώσει τον όλο άνθρωπο (σώμα και ψυχή, πνεύμα και ύλη). Σύμφωνα με την θεολογία μας, ο Χριστός προσέλαβε «ασυγχύτως», «ατρέπτως», «αχωρίστως», «αδιαιρέτως» (όπως, επί λέξει, ορίσθηκε στην Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας), τον όλο άνθρωπο. Συνεπώς και όλη την ανθρώπινη ιστορία - άρα και την πολιτική, κοινωνική και όχι μόνο την πνευματική ή θρησκευτική πλευρά της. Γιατί, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, «το γάρ απρόσληπτον, αθεράπευτον. Ο δε ήνωται τω Θεώ, τούτο και σώζεται» (Επιστολή 101, P.G. 37, 181 C)

Υπάρχει, όμως, ριζική διαφορά και διάκριση μεταξύ Εκκλησίας και πολιτικής, και άρα ποιμένων και πολιτικών, καθώς, όπως προείπαμε, άλλο Θεός, άλλο Καίσαρ (βλ. Mατθ. 22, 21). Η Εκκλησία δεν μπορεί (και δεν πρέπει) να προδώσει την ουσία και την σωτηριολογική αποστολή της μεταβαλλόμενη σε σχήμα και εξουσία του αιώνος τούτου. Για την Εκκλησία η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων και των πολιτικών ζητημάτων (πρέπει να) γίνεται, όχι με την συνήθη αντιπαραθετική πολιτική – κομματική πρακτική, αλλά με την αναγωγή τους στη πνευματική τους βάση. Το ζητούμενο για την Εκκλησία είναι η ανακαίνιση και μεταμόρφωση του κόσμου, η κλήση σε μετάνοια και η αναγγελία του ευαγγελίου της Βασιλείας και όχι η με κάθε μέσο και τρόπο παρουσία της στη δημόσια σφαίρα και ειδικότερα στο χώρο της πολιτικής - κοσμικής εξουσίας, γεγονός που κατά τη γνώμη μας συνιστά εκκλησιολογική εκτροπή. Εξ άλλου η Εκκλησία είναι μάνα όλων (ακόμη και των αριστερών) και η κάθε διάκριση των ανθρώπων με βάση τα πολιτικά τους πιστεύω θα ήταν ξένη προς την θεολογία της, το ευχαριστιακό της ήθος, προς την ίδια την ταυτότητά της: «Εκκλησία δε καλείσθαι φερωνύμως, δια το πάντας εκκαλείσθαι και ομού συνάγειν», μας υπενθυμίζει ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων (Κατηχήσεις, 18, 24. P.G. 33, 1044 B).

Σκοπός των ποιμένων της Εκκλησίας (πρέπει να) είναι να προσεγγίζουν τον κόσμο όχι προσχωρώντας στις διαιρέσεις του, αλλά προσκαλώντας τον σε ενότητα. Αποστολή τους πρέπει να είναι να ενοποιούν και να ανακαινίζουν. Να δίνουν και αγώνες για τη κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά χωρίς να συσχηματίζονται με τους εκπροσώπους της πολιτικής εξουσίας. Να δίνουν μάχες με όπλα το σταυρό και τη προσευχή. Να διαπνέονται από πνεύμα διακονίας και αυτοθυσίας.

Αυτά λέει το Ευαγγέλιο. Αυτά παρέλαβαν οι Πατέρες της Εκκλησίας, αυτά μας παρέδωσαν. Αυτή είναι η παράδοσή μας. Έτσι πρέπει να φέρονται οι ποιμένες μας, όπως τους καλεί ο Απόστολος Παύλος, όπως τους προτρέπει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Φρονώ ότι οι σεβασμιώτατοι μητροπολίτες Καλαβρύτων κ. Αμβρόσιος και Θεσσαλονίκης κ. Ανθιμος, δύο όντως δυναμικοί Επίσκοποι με πλούσια και διαχρονική προσφορά στην Εκκλησία μας, οφείλουν να εξωτερικεύουν όλο τον δυναμισμό τους ασχολούμενοι με θέματα κοινωνικά, όχι όμως στο πλαίσιο μιας πολιτικής αντιπαράθεσης που σε τίποτε δεν διαφέρει από την συνήθη πολιτική (= κοσμική) πρακτική, αλλά στο πλαίσιο της πνευματικής προσέγγισης των κάθε φύσεως προβλημάτων, υπό την ιδιότητα του Ιεράρχη και Ποιμανάρχη, την οποία, θεωρώ ως πρωτεύουσα για το πρόσωπό τους, όπως και για το πρόσωπο του κάθε Ιεράρχη της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ας (παρα-) μείνουν τα καθαρώς και αμιγώς πολιτικά (= κομματικά) ζητήματα στους πολιτικούς μας. Και, επιτέλους, αντί να τους απαξιώνουμε συνεχώς και διαρκώς, ας κάνουμε κάτι πιο εκκλησιαστικό, πιο θεολογικό: ας προσευχηθούμε να τους φωτίζει ο Θεός να αγωνίζονται και να προσφέρουν έργα αγάπης για την αγαπημένη μας πατρίδα. Είμαι βέβαιος ότι οι σεβασμιώτατοι Καλαβρύτων κ. Αμβόσιος και Θεσσαλονίκης κ. Ανθιμος θα συμφωνήσουν μαζί μου, ότι για μας τους χριστιανούς ένα από τα δυνατότερα «όπλα» είναι και η προσευχή και μια από τις χειρότερες αμαρτίες μας η κατάκριση.

Θαρρώ ότι οι συγκρούσεις αρχιερέων με πολιτικούς και κόμματα εισάγουν κλίμα διαίρεσης στη κοινωνία, αποτελώντας ενδεικτικές περιπτώσεις εκκλησιολογικής εκτροπής. Και επειδή εισήλθαμε σε προεκλογική τροχιά (για τις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές της 7ης Νοεμβρίου 2010), θα πρέπει αυτά τα φαινόμενα να προβληματίσουν εγκαίρως τον κάθε Ιεράρχη χωριστά, την Ιερά Σύνοδο, ως θεσμικό όργανο της Εκκλησίας μας, τον θεολογικό και ευρύτερα πνευματικό κόσμο, όλους μας, πριν φθάσουμε – μη γένοιτο! - στη έσχατη βαθμίδα εκπτώσεως, με την εισαγωγή των πολιτικών (= κομματικών) διαιρέσεων μέσα στην Εκκλησία (Θεός φυλάξοι!..).


* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ (xaan@theo.auth.gr ), συνεργάτης της εφημερίδας «Ελευθερία» της Λάρισας, της Πύλης Εκκλησιαστικών Ειδήσεων «Αmen.gr» και καθηγητής Β’/θμιας Εκπαίδευσης (Γυμνάσιο και Λύκειο Δομενίκου επαρχίας Ελασσόνας, Ν. Λάρισας).

Διεθνές οικουμενικό συνέδριο στη Μονή Bose της Ιταλίας

* Από 8 έως 11 Σεπτεμβρίου στο Τορίνο, με θέμα «Κοινωνία και ερημία» κατά τη χριστιανική παράδοση και με τη συμμετοχή ρωμαιοκαθολικών και ορθοδόξων θεολόγων


Oι πνευματικές διαστάσεις από απορρέουν από τις έννοιες της κοινωνίας και της ερημίας («Communion and Solitude») θα τεθούν στο επίκεντρο του φετεινού, 18ου Διεθνούς Οικουμενικού Συμποσίου για την Ορθόδοξη πνευματικότητα, που διοργανώνει σε συνεργασία με Ορθόδοξες Εκκλησίες η Ρωμαιοκαθολική Μονή του Μπόζε (Bose) στη βόρεια Ιταλία (κοντά στο Τορίνο), το τετραήμερο από τις 8 έως τις 11 του ερχομένου Σεπτεμβρίου.

Στο συνέδριο θα μιλήσουν διακεκριμένοι ρωμαιοκαθολικοί και ορθόδοξοι θεολόγοι, αναπτύσσοντας ενδιαφέρουσες εισηγήσεις αναφορικά με τις σχετικές διδασκαλίες της Αγίας Γραφής, ενώ τη διάσκεψη θα απασχολήσει και το θέμα του πνευματικού αγώνα των χριστιανών με σκοπό την ενότητα της Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Σύμφωνα με το πρόγραμμα του Συνεδρίου θα παρουσιασθούν, μεταξύ άλλων, οι ακόλουθες εισηγήσεις:

* «Κοινωνία και ερημία: αγιογραφικά στοιχεία», με εισηγητή τον καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ, κ. Πέτρο Βασιλειάδη

* «Κοινωνία και ερημία στο σύγχρονο κόσμο», Επίσκοπος Διοκλείας και καθηγητής του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, θεοφιλέστατος κ. Κάλλιστος Γουέαρ

* «Εκκλησία και μοναχική εμπειρία», Μητροπολίτης Μπάτσκας (της Σερβικής Εκκλησίας) κ. Ειρηναίος (Μπούλοβιτς)

* «Κοινόβιο και έρημος στη βυζαντινή μοναχική παράδοση», Κρίτων Χρυσοχοϊδης, διευθυντής του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών

* «Κοινωνία και ερημία στη σύγχρονη ελληνική ορθόδοξη θεολογία», Κωνσταντίνος Αγόρας, καθηγητής Ελεύθερου Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ)

* «Ενας ησυχαστής του Αγίου Ορους στο κέντρο της πόλης: π. Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης (1906 – 1991)», Αθανάσιος Παπαθανασίου, Δρ. Θεολογίας, καθηγητής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών

* «Βίος εν κοινωνία, βίος εν ερημία», αρχιμ. κ. Δαμασκηνός Γαβαλάς, ηγούμενος της Ιεράς Μονής Προφήτου Ηλιού Σαντορίνης.

- Εισηγήσεις θα αναπτύξουν και πολλοί άλλοι ανώτεροι κληρικοί και επιστήμονες, ρωμαιοκαθολικοί και ορθόδοξοι. Σημειώνεται ότι με απόφαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου στο συνέδριο θα εκπροσωπηθεί και η Εκκλησία της Ελλάδος

Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

H κοινότητα του Bose (Μπόζε, Biella, Βόρεια Ιταλία): Πρόκειται περί μιας, μεικτής και διομολογιακής μοναστικής κοινότητας, ενός τόπου μελέτης, συνάντησης και φιλοξενίας, που είναι ανοιχτός σε όλους και στον οποίο προωθείται ένας δυναμικός διάλογος ανάμεσα στις διαφορετικές χριστιανικές Εκκλησίες με στόχο την αναζήτηση της κοινής πνευματικής κληρονομιάς.

Για το σκοπό αυτό η κοινότητα διοργανώνει κάθε χρόνο Διεθνή Οικουμενικά Συνέδρια για την Ορθόδοξη πνευματικότητα, προσφέροντας έτσι την ευκαιρία τόσο σε Ορθόδοξους μελετητές όσο και σε συναδέλφους τους άλλων χριστιανικών ομολογιών να συναντηθούν για να αναπτύξουν την κοινωνία ανάμεσα στις Εκκλησίες μέσω της αμοιβαίας γνωριμίας και της εμβάθυνσης στους πνευματικούς θησαυρούς που πηγάζουν από την ιδιαίτερη παράδοση του καθένα.

Στα Συνέδρια αυτά συμμετέχουν, όχι μόνο πολυπληθείς αντιπροσωπείες από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, αλλά και μοναχοί από Ορθόδοξα Μοναστήρια, όπως της Μονής Πετράκη, της Μονής Προφήτου Ηλιού Πρεβέζης, της Μονής Μεταμορφώσεως Ναυπάκτου, της Μονής Πάτμου, της Μονής Αγ. Αικατερίνης του Σινά, από Μονές του Αγ. Ορους, κ.α.

Πέρα από τα συνέδρια πολλές είναι οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό της κοινότητας, από τις πιο απλές, όπως η φροντίδα του λαχανόκηπου ή η παρασκευή μαρμελάδων, μέχρι τις πιο σύνθετες που απαιτούν μεγαλύτερη φροντίδα και προετοιμασία, όπως η παραγωγή εικόνων, η έρευνα στους τομείς της Βιβλικής Ερμηνευτικής, Πατρολογίας και Λειτουργικής, οι μεταφράσεις από αρχαίες και σύγχρονες γλώσσες.

Η κοινότητα, η οποία ιδρύθηκε το 1965, αποτελείται σήμερα από περίπου ογδόντα μέλη, μοναχούς και μοναχές που προέρχονται από επτά διαφορετικές εθνικότητες και είναι παρούσα, εκτός από το Bose, στα Ιεροσόλυμα και στο Ostuni (Brindisi). Ιδρυτής και ηγούμενος της μοναστικής κοινότητας είναι ο πατήρ Enzo Bianchi, ο οποίος γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου 1943 στο Castel Boglione in Monferrato (Asti). Αφού σπούδασε Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, το 1965 έφτασε στο Bose, σε μια εγκαταλελειμμένη κοινότητα του Δήμου Magnano (στην οροσειρά Serra της Ivrea) με σκοπό να ιδρύσει μια μοναστική κοινότητα. Το 1968, αφού κατέφθασαν οι πρώτοι μοναχοί και μοναχές, συνέταξε τον κανονισμό του κοινόβιου. Είναι μέχρι και σήμερα ηγούμενος της κοινότητας, η οποία περιλαμβάνει γύρω στα ογδόντα μέλη, μοναχούς και μοναχές, από επτά διαφορετικές εθνικότητες και είναι παρούσα εκτός από το Bose, στα Ιεροσόλυμα και στο Ostuni (Brindisi). Το 2000 το Πανεπιστήμιο του Τορίνο του απένειμε τιμητικά πτυχίο στην Εκκλησιαστική Ιστορία. Περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με το Συνέδριο και την Μονή του Bose οι ενδιαφέρομενοι μπορούν να βρούν στην ιστοσελίδα: http://www.monasterodibose.it/ .

Ενα βιβλίο - θησαυρός για τον Αγ. Δημήτριο Στομίου

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ Ο ΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΣΤΟΜΙΟΥ

Eνα βιβλίο πνευματικός θησαυρός!

Του Βαγγ. Ρηγόπουλου*

Πνευματικό θησαυρό και καύχημα χαρακτήρισε τον τόμο «Άγιος Δημήτριος Στομίου. Ιστορία – Τέχνη – Ιστορική γεωγραφία του μοναστηριού και της περιοχής των εκβολών του Πηνειού» ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιγνάτιος, χθες βράδυ (24/6/2010) στην παρουσίαση του βιβλίου στο ξενοδοχείο «Διβάνη». Ο τόμος εκδόθηκε από τη Ν. Α. Λάρισας σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία Λάρισας και την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, με επιμέλεια των κ. κ. Στ. Γουλούλη και Σταυρούλας Σδρόλια.

Η αίθουσα αποδείχτηκε μικρή για να χωρέσει τόσο κόσμο, μέρος του οποίου ήταν όρθιος, αλλά άκουσε με μεγάλο ενδιαφέρον τα όσα σημαντικά ακούστηκαν για την ιστορία της μονής και της περιοχής. Ο κ. Ιγνάτιος χαιρέτισε πρώτος την παρουσίαση και σημείωσε:
«Κι αυτό το αποδεικνύει το ενδιαφέρον το οποίο περικλείει αυτή η έκδοσή του, αλλά και τα κείμενα τα οποία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και επιμέλεια συνέγραψαν οι αρχαιολόγοι της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της περιοχής μας, προς τους οποίους αισθάνομαι πάντοτε υπόχρεος, διότι μας αντιμετωπίζουν με ένα συγκινητικό σεβασμό και ανυπόκριτη αγάπη. Και η προϊσταμένη κυρία Ασπασία Ντίνα και οι συνεργάται της αλλά και βέβαια η ευγνωμοσύνη μου επεκτείνεται και εις όλους τους συγγράψαντας τα κείμενα στο σύνθετο αυτό έργο και εξαντλείται έως και του τελευταίου, ο όποιος παντοιοτρόπως συνέβαλε στην έκδοσή του. Η υπομνημάτισις εξάλλου και η λεπτομερής βιβλιογραφία αναβιβάζουν εις ύψος τα κείμενά τους τα οποία επιβεβαιώνουν το κύρος των…»
Ακολούθως η προϊσταμένη της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κ. Ασπασία Ντίνα τόνισε ότι το μοναστήρι είναι το μεγαλύτερο της ανατολικής Θεσσαλίας και από τα μεγαλύτερα της χώρας και οι πρόσφατες ανασκαφές απέδειξαν ότι πράγματι είναι της Κομνήνειας περιόδου. Επίσης αναφέρθηκε και στη δουλειά του αρχιτέκτονα της υπηρεσίας που ασχολείται με στερεωτικές εργασίες στη μονή.

Χαιρετισμό απηύθυνε στη συνέχεια ο ηγούμενος της μονής π. Πολύκαρπος, που ανέφερε ότι τα μνημεία παίρνουν διαστάσεις αιωνιότητας, όταν είναι «εν Θεώ ηργασμένα».

Στη συνέχεια μίλησε ο νομάρχης Λάρισας κ. Λουκάς Κατσαρός, που επισήμανε:
«Για τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λάρισας είναι πάγια πολιτική η ανάδειξη της μεγάλης θρησκευτικής παράδοσης του νομού, την οποία επιθυμούμε να καταστήσουμε κτήμα όλων, ανεξαρτήτως θρησκευτικών πεποιθήσεων. Το κάναμε με την ανακατασκευή των δρόμων που δίνουν πρόσβαση στις Ιερές Μονές. Στηρίζουμε και συνεργαζόμαστε σε προσπάθειες που κάνουν οι Μητροπόλεις του Νομού σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων για την αναστύλωσή τους. Δίνουμε έμφαση στο θρησκευτικό τουρισμό, ώστε όλος αυτός ο μνημειακός πλούτος να γίνεται πόλος έλξης επισκεπτών που επιζητούν την πνευματική ανάταση που μας χαρίζει το μοναστικό περιβάλλον αλλά και ερευνητών, διανοητών και επιστημόνων από όλο τον κόσμο. Γι’ αυτό προβήκαμε σε εκδόσεις με τα θρησκευτικά μονοπάτια του νομού μας.
Ο ελληνικός λαός συνδέθηκε με την ορθοδοξία και αντλεί ζωή χιλιετίες τώρα από τα νάματα του χριστιανισμού. Τα μοναστήρια αποτελούν τη ζωντανή απόδειξη της συμπόρευσης ορθοδοξίας και ελληνισμού στο διάβα της ιστορίας. Η ιστορική, αρχαιολογική, και επιστημονική αξία των μοναστηριών είναι τεράστια. Τα αρχαιολογικά ευρήματα, τα κειμήλια, τα χειρόγραφα, οι βιβλιοθήκες τους, με σπάνια και ανέκδοτα βιβλία, αποτελούν πόλο έλξης. Η πολιτισμική τους συμβολή, η ξεχωριστή αρχιτεκτονική τους, οι μοναδικές αγιογραφίες, τα αριστουργηματικά τέμπλα, οι ιστορικές εικόνες αποτυπώνουν τη μεγάλη συνεισφορά της Εκκλησίας στην τέχνη και συνάμα αποκαλύπτουν τη δυναμική του βυζαντινού πολιτισμού».

Η παρουσίαση του τόμου έγινε από τους τέσσερις βασικούς ομιλητές κ. Σταυρούλα Σδρόλια, αρχαιολόγο της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Ιωάννη Βλαχοστέργιο, αρχιτέκτονα της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Σταύρο Γουλούλη, προϊστάμενο Γενικών Αρχείων Λάρισας, Ιωάννη Βαραλή, λέκτορα Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Στο βιβλίο: Ιστορικό υλικό παρέχεται ή επαναδιαπραγματεύεται από τις μελέτες για την ιστορία της μονής Στομίου (Αικ. Κλαδίσιου, Σταύρος Γουλούλης), το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου (Χαρ. Βάγιας), τους τοπικούς αγίους (Θ. Ξυνογαλάς), τη μοναστική κοινότητα των Κελλίων (Στ. Γουλούλης), και το Τυπικό του όρους των Κελλίων (Μαρία Τατάγια). Επίσης για τον οικισμό του Οικονομείου και της Τραμουντάνας Στομίου (Ν. Κουκάρας), το βυζαντινό Λυκοστόμιο (Βασ. Νεράτζη-Βαρμάζη), τις μεσαιωνικές ονομασίες του Πηνειού (Γ. Ξυνογαλά, Στ. Γουλούλης), το εικονογραφικό θέμα της συνάντησης του Αγίου Αχιλλίου και του Αγίου Δημητρίου στα Τέμπη (Ιω. Παπάγγελος). Αναλύεται ακόμη το θέμα της περιφερειακής οργάνωσης της περιοχής (Δημ. Δρακούλης), η νέα τοποθέτηση των οικισμών της Αρχαιότητας (Β. Ηβΐΐν), οι αρχαίες λατρείες στην περιοχή (Σοφία Κραβαρίτου) και η «κλίμακα» του Αλεξάνδρου στα Τέμπη (81.
Τα καινούργια αρχαιολογικά στοιχεία είναι: εντοπίσθηκε το αρχικό καθολικό του 11ου- 12ου αιώνα (Στ. Σδρόλια, Στ. Μαμαλούκος), ξανακτίσθηκε μάλλον ημιτελώς τον 14ο αι. (Βασ. Μεσσής), και ολοκληρώθηκε τον 16ο αι. (Χαρ. Μπούρας). Οι τοιχογραφίες είναι του 18ου αι. (Στ. Σδρόλια) και τα γλυπτά χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα και εξής (Βασ. Συθιακάκη), ενώ οι ελάχιστες εικόνες που σώθηκαν χρονολογούνται τον 16ο αιώνα κ.ε. (Αγγ. Στρατή). Μεταβυζαντινός είναι και ο κοιμητηριακός ναός της μονής (Π. Ανδρούδης). Άλλα αρχαιολογικά δεδομένα από την περιοχή αφορούν σε μοναστηριακά κατάλοιπα της Ανατολικής Όσσας (Όρους των Κελλίων) (Στ. Σδρόλια, Στ. Μαμαλούκος), το Καστρί Λουτρό στα Μεσάγγαλα (Ευ. Παπαθανασίου), μεταβυζαντινές εκκλησίες της Καρίτσας (Στ. Σδρόλια), το τέμπλο του Αγίου Νικολάου Στομίου (Αθηνά Τσιγκαροπούλου).

Στην παρουσίαση παρέστησαν επίσης η έπαρχος Ελασσόνας κ. Μαρία Μαμάρα, η επικεφαλής της «Συμφωνίας Ευθύνης» στο νομαρχιακό συμβούλιο Λάρισας κ. Λίτσα Λιακούλη, ο αντιδήμαρχος Λάρισας κ. Χρήστος Κέλλας, δήμαρχοι του ν. Λάρισας, εκπρόσωπος της 1ης Στρατιάς, αντιπροσωπεία μοναχών της Ι. Μ. Αγίου Δημητρίου, η εκδότης - διευθυντής της «Ε» κ. Δανάη Δημητρακοπούλου και πλήθος ακροατών. Την εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογράφος – θεολόγος, κ. Χάρης Ανδρεόπουλος.

* Ρεπορτάζ στην "Ελευθερία" (25/06/2010, σελ. 13)

"Ανάστασις! Ανάστασις!.."

Του Χάρη Ανδρεόπουλου*

Ξημέρωσε Πασχαλιά! Άλλη μέρα βρε παιδί μου! Αμ’ αυτή η Μεγάλη Παρασκευή, το βράδυ, με την πένθιμη μουσική της στρατιωτικής μπάντας να συνοδεύει τον Επιτάφιο, σου πιάνεται η καρδιά… Η λέξη «πένθιμη» που μήνες ψάχνει υπόσταση βρίσκει κάθε χρονιά την δικαίωση της στην Μεγάλη Παρασκευή. Κι’ αυτό το πένθιμο τροπάρι: «Η ζωή εν τάφω κατετέθης, Χριστέ, και αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο, συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σήν...», …κόμπος στο λαιμό. Ομορφη και γλυκιά, προχθές, Μεγαλοπαρασκευή το βράδυ, η νύχτα στη Λάρισα, αλλά οι ψυχές συννεφιασμένες. «Ω γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατόν μου Τέκνον, πού έδυ σου το κάλλος;». Χαρμολύπη.

Χθες, Μεγαλοσάββατο, βράδυ, πάντως, ξαναβρήκαμε τη χαρά μας, το χαμόγελό μας, ήρθε η Ανάσταση! Τι χαρμόσυνος παιάνας! «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατω πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος…». Και δώστου τσούγκρισμα κόκκινων αυγών (που τά’ χαμε φυλαγμένα στη τσέπη) και δώστου αγκαλιές, και δώστου φιλιά – το έθιμον βλέπεις κι’ η παράδοση: «Χριστός Ανέστη!», «Αληθώς Ανέστη!». Ολο το εκκλησίασμα μια οικογένεια, μια μεγάλη οικογένεια, ένα «σώμα», το «σώμα του Χριστού» » που λέει κι΄ ο Απόστολος Παύλος, αυτό το «σώμα» που συγκροτεί στη γλώσσα της χριστιανικής θεολογίας την Εκκλησία μας (A’ Koρ. 12, 27). Πανηγύρι πραγματικό, με χιλιάδες χαμόγελα, μέσα κι’ έξω απ’ το ναό, αναστάσιμα χαμόγελα, χαμόγελα λουσμένα στο αναστάσιμο φως από τις χιλιάδες λαμπάδες που λαμπυρίζουν φως πασχαλινό, σε μια έκταση χαράς και αγάπης. «Λαμπρυνθώμεν τη πανηγύρει, και αλλήλους περιπτυξώμεθα. Είπωμεν, αδελφοί, και τοις μισούσιν ημάς. Συγχωρήσωμεν πάντα τη Αναστάσει…», κατά πως μας προστάζει κι’ η υμνωδία.

Απαράμιλλο θεωρούσε το πανηγύρι αυτό της Ανάστασης κι’ ο Κωστής Παλαμάς, περιγράφοντας, στα μέσα του περασμένου αιώνα, πασχαλινή του ανάμνηση. Γράφει ο μέγας ποιητής και πεζογράφος: «Ποτέ δεν είχα παρασταθεί σε τέτοιο πανηγύρι, σαν την λειτουργία της Λαμπρής. Τίποτα από τα συνηθισμένα τυπικά. Ο κόσμος πυκνότατος, αστράφτοντας μέσα στα γιορτερά του, η ώρα, με τα πρώτα της αυγής θαμποχαράματα, το φέγγος από τις λαμπάδες, το φως, το ανέσπερο, που η λάμψη του δεν μοιάζει με κανέν’ από τα φώτα των άλλων ημερών και γιορτών, καθώς τα κόκκινα αυγά, που ξεχωρίζει ως και η ουσία τους από τα άλλα τα πεζά της καθημερινής ζωής τ’ αυγά, οι δέησες, οι ψαλμοί, από τα τροπάρια των παπάδων ίσα με τα παγκάρια των επιτρόπων, όλα λαμπριάτικα εκεί μέσα λαμπριάτικα φορούσανε και της ψυχής μου, καθώς ήτανε και το κορμί μου λαμπροφορεμένο.

Όμως ο,τι ξεχωριστά με χαροποιούσεν ήταν η μεγαλόστομη πανηγυρική από το στόμα του λειτουργού, μέσ’ από την Ωραία Πύλη του ιερού ευχή· λυρικό συγχωροχάρτι, επί δικαίους και αμαρτωλούς, για την χάρη και την χαρά της Ανάστασης: «Αναστάσεως ημέρα και λαμπρυνθώμεν». Καλοί, κακοί, ευλογημένοι. «Βάλτε να φάτε, φέρτε να πιούμε. Μακαρισμένοι και κολασμένοι, αδέρφια όλοι εμπάτ’ ελεύθεροι στην χαρά του Κυρίου, και μ’ εκείνην ευφρανθείτε». Έτσι τα εξηγούσα τα λόγια του παπά, τα εξαγγελμένα από τα ύψη της Ωραίας Πύλης. Χριστός ανέστη. Φιληθείτε. Μέσα στα βάθη της καρδιάς μου η δίψα ενός φιλιού, μαζί και αχώριστα μυστηριακού και σαρκικού, κρατιόνταν, αχόρταστη, άσβεστη...».
Σε κάτι τέτοιες στιγμές μέσα στη πανηγυρική ατμόσφαιρα της γιορτής του Πάσχα, πάντα μου έρχεται στο νού κι’ ο επίκαιρος λόγος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ως ιδιαίτερος τρόπος ευχαριστίας, μια άλλη έκφραση δοξολογίας και ύμνου προς τον «αίτιον» της πανηγύρεως। Μου αρέσει το ύφος του κυρ - Αλέξανδρου γιατί ολόκληρο το έργο του χαρακτηρίζεται από μια βαθιά ελπίδα και παρηγοριά, η οποία εμφανίζεται ως μήνυμα αναστάσιμο στα πασχαλινά του διηγήματα. Στα περισσότερα από αυτά η νύχτα της Αναστάσεως αντανακλά ένα ιλαρό ασυνήθιστο φως και μια άφατη χαρά. Η εκκλησιαστική εμπειρία εκφράζεται, εσχατολογικά, ως πρόγευση της αιώνιας ευφροσύνης και ως ανταύγεια του άχρονου φωτός, που εκ τάφου σωματικώς επέλαμψε, όπως, π॥χ στο διήγημα «Ο Λαμπριάτικος ψάλτης»: «…Αι δύο γυναίκες ήρχισαν να αναζωπυρώσι τα φυτίλια, να ρίπτωσιν έλαιον εις τας κανδήλας και να κάμνωσιν εγκαρδίους σταυρούς. Ησθάνοντο ανέκφραστον χαράν και γλύκαν εις τα σωθικά των. Ήτον Ανάστασις. Ανάστασις! Το πρόσωπον του Δεσπότου Χριστού έλαμπε με άγιον φως, δεξιά της Ιεράς Πύλης. Η μορφή της Δεσποίνης Θεοτόκου ήστραπτεν εξ αφάτου χαράς αριστερόθεν, κρατούσης το θείον βρέφος της. Η όψις του τιμίου Προδρόμου, με έναν βόστρυχον της κόμης φρίττοντα προς τα άνω, εσελαγίζετο εκ μυστικής ευφροσύνης παραπλεύρως εκείνου ού την φρικτήν κεφαλήν ηξιώθη να χειροθετήση. Και ο ηγαπημένος μαθητής ήτο ακόμη εκεί και συνέχαιρεν επί τη Αναστάσει…».

Μέρα «λαμπρή», λοιπόν, η σημερινή, μέρα αγάπης, όπως μας την περιέγραψαν ο Παλαμάς κι’ ο Παπαδιαμάντης, αλλά και μέρα ελπίδας, όπως μας τονίζει και ένας από τους μεγαλυτέρους χριστιανούς θεολόγους και στοχαστές του 5ου αιώνα, ο Αγ. Αυγουστίνος, επίσκοπος Ιππώνος, λέγοντάς μας: «Resurrectio Domini, spes nοstra», δηλαδή «Η Ανάσταση του Κυρίου είναι η ελπίδα μας». Για να το καταλάβουμε, να το νιώσουμε αρκεί να αφήσουμε να μπεί λίγο φως Χριστού στη καρδιά μας. Χριστός Ανέστη! Χρόνια Πολλά!

* O Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος - θεολόγος (xaan@theo.auth.gr), συνεργάτης του «Amen.gr» και καθηγητής Β/θμιας εκπ/σης (Γυμνάσιο Αρμενίου Ν. Λάρισας). To άρθρο δημοσιεύεται στην κυριακάτικη «Ελευθερία» της Λάρισας (Κυριακή του Πάσχα, 4/4/2010, σελ. 15, http://www.eleftheria.gr/viewarticle.asp?aid=17843&pid=19&CategoryID=19) και στο "Amen.gr": http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=2070