Περί της Η' Οικουμενικής Συνόδου

Του Κώστα Νούση,
Φιλολόγου - θεολόγου ΑΠΘ

Με αφορμή το διενεργούμενο διάλογο για την αυτονόητη διευκρίνιση του αν είναι ο παπισμός αίρεση ή όχι, θα ήθελα να καταθέσω αρχικά ότι δεν είδα στα γραφόμενα του κ. Ανδρεόπουλου κάποιο σημείο στο οποίο να χαρακτηρίζει ο ίδιος προσωπικά ως μη αιρετική ή σχισματική τη Ρ/Κ εκκλησία (τεχνικός όρος εδώ, για να μην προτρέξουν τινές να με επαναχρίσουν οικουμενιστή).

Στην ορθόθοξη αντισχολαστική μας θεολογία δυστυχώς έχουν παλαιόθεν παρεισφρήσει πολλές εκ δύσεως σχολαστικές επιρροές - η γνωστή σχιζοφρένεια της εκκλησιαστικής μας ζωής και θεολογίας, κατά την οποία μαχόμεθα κατά δυτικών όντες εν πολλοίς πνευματικά τους μορφώματα - όπως για παράδειγμα ο κλειστός αριθμός των επτά μυστηρίων ( περιλαμβανομένου του ανθρωπίνου γάμου και ουχί του μετά Θεού, που είναι η μοναχική κουρά! ). Είναι σαφές ότι η θεότητα και η εκκλησιαστική ζωή δεν είναι δυνατό να περικλεισθούν σε οιαδήποτε αριθμητικά στεγανά ούτε σε συμβολικούς περιγραφικούς αριθμούς, όπως ο ανωτέρω. Μάλιστα και στον άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης συναντάται η αρίθμηση σε επτά των μυστηρίων της εκκλησίας, χωρίς αυτό να μειώνει, εννοείται, τη θεοπνευστία του αγίου. Και το λέω διότι κατ’ αντιστοιχίαν και στην περί ογδόης οικουμενικής ύπαρξη διίστανται οι θέσεις. Κατά την ίδια λογική δεν είναι δυνατό να περικλειστεί η οικουμενική συνοδική έκφραση της εκκλησίας σε σχολαστικιστικά αριθμητικά σχήματα ούτε να αναλωνόμεθα σε έριδες περί πραγμάτων άνευ ιδιαιτέρας σημασίας.

Ποια όμως είναι η αλήθεια των πραγμάτων; Όπως κάθε ορθόδοξη επισκοπή και απλή ενορία συνιστά την όλη εκκλησία και δε μερίζεται η οικουμενική εκκλησία σε κατά τόπους ξέχωρες επισκοπές- εκκλησίες, και όπως επίσης σε εκάστη θεία λειτουργία είναι παρούσα η απανταχού εκκλησία παρισταμένων ιδία πάντων των τετελειωμένων αγίων και αγγέλων, κατά τον ίδιο τρόπο και εκάστη σύνοδος (συμπεριλαμβανομένων και των τοπικών) που συμπνέει με την εκκλησιαστική συνείδηση του ορθοδόξου πληρώματος έχει οικουμενικό χαρακτήρα – πράγμα που φαίνεται και στις αναφορές περί οικουμενικού χαρακτήρα της εν λόγω ογδόης. Η συμβατική αρίθμηση των οικουμενικών συνόδων σε επτά ερείδεται επί της θεολογίας των επτά ημερών των εικονιζόντων το παρόν σχήμα του κόσμου και μελλόντων αντικαταστήναι υπό της ογδόης και ανεσπέρου ημέρας. Στις επτά οικουμενικές συνοψίζεται η καταδίκη πασών των αιρέσεων των υπό του διαβόλου εφευρεθεισών στην ιστορική επί γης πορεία της εκκλησίας, οι οποίες σαφώς και με ετέρες μορφές ενεφανίσθησαν και μετά τη σύγκληση της συνόδου αυτής και θα εμφανισθούν έως της συντελείας του αιώνος. Πρόκειται άλλωστε για την ομοουσιότητα όλων των αμαρτιών. Λέει χαρακτηριστικά το δεύτερο τροπάριο της α’ ωδής του κανόνα των Αγίων Πατέρων της Ζ’ οικουμενικής συνόδου (ια’ Οκτωβρίου): «μείζων αρχήθεν αριθμών ο έβδομος. Δημιουργίας και γαρ, της του Θεού πάσης, πρωτοτύπως γέγονεν, η παντελής κατάπαυσις, εις εβδόμην ημέραν. Και νυν πασών των αιρέσεων, λήξις εις ισάριθμον Σύνοδον».

Εν αντιθέτω περιπτώσει δημιουργείται πρόβλημα περί του αριθμού των μετά την Ζ’ συγκληθεισών συνόδων. Π.χ. δεν πρέπει να συναριθμηθούν στις οικουμενικές οι λίαν σημαντικές σύνοδοι του ιδ’ αιώνος αλλά και άλλες πανορθοδόξου κύρους μεταγενέστερες; Το ζητούμενο βέβαια αναφορικά με την διά σαφούς και ρητής νομοκανονικής πράξεως καταγγελία ως σχισματικής της παπικής εκκλησίας είναι πολύ απλό έως επουσιώδες, διότι δε χρειάζεται επίσημα αναγνωρισμένη ως Οικουμενική σύνοδος για να καταδικάσει τις αιρέσεις και ποικίλες κακοδοξίες της, οι οποίες είναι εξοφθάλμως πρόδηλες. Άλλωστε μια σχισματική εκκλησία είναι και αιρετική και αντιστρόφως. Για παράδειγμα οι εν Ελλάδι παλαιοεορτολογίτες που ανήγαγαν το θέμα των δεκατριών ημερών σε μείζον δογματικό ζήτημα, πράγμα που συνιστά αίρεση. Το παιχνίδι των λέξεων μεταξύ αιρέσεως και σχίσματος καταδεικνύει το ομοούσιο των φαινομένων αυτών.

Πώς σε τελική ανάλυση είναι δυνατό να γίνει ένωση με μια «χριστιανική εκκλησία» που θεωρεί στην αυγή του αιώνα μας ένα κοινό θνητό αλάθητο προκαλώντας το παγκόσμιο μειδίαμα; Πώς είναι δυνατό να ενωθείς με ανθρώπους που είναι πνευματομάχοι (Filioque: οι πνευματομαχικές αιρέσεις είχαν καταδικαστεί ήδη πριν την Ζ’ Οικουμενική – προφανώς λοιπόν και με βάση το προηγηθέν σκεπτικό δε χρειάζεται να βαπτισθεί ως η’ η σύνοδος του θ’ αιώνος για να καταδικάσει τον παπισμό); Πώς να θεωρήσεις ότι ενώθηκες με χριστιανούς που πιστεύουν ότι σωζόμεθα με κτιστές και όχι άκτιστες ενέργειες (αρειανισμός) ;
Ρώτησαν τον αββά Νεκτάριο, τον τελευταίο στάρετς της Όπτινα, αν είναι δυνατό να ελπίζει κανείς στην ένωση των εκκλησιών και απάντησε: «όχι! Μόνο μια οικουμενική σύνοδος ίσως μπορούσε να την πραγματοποιήσει, αλλά δε θα υπάρξουν άλλες οικουμενικές σύνοδοι. Έχουν γίνει ήδη επτά, σαν τα επτά μυστήρια. Για την εποχή μας ο αριθμός της πληρότητος είναι ο αριθμός επτά. Το οκτώ είναι ο αριθμός του μέλλοντος αιώνος. Μόνο μεμονωμένοι αιρετικοί της δύσεως θα επιστρέψουν και θα ενωθούν με την Εκκλησία μας» ( από το βιβλίο Όσιος Νεκτάριος, ο τελευταίος μεγάλος στάρετς της Όπτινα, εκδ. Σταυροπηγιακής και Συνοδικής Ι. Μονής Οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, Κάλαμος 2003).

Η στάση της Μίας (Ορθοδόξου) Εκκλησίας του Χριστού παραμένει, ως οφείλει, εκείνη της φιλοστόργου μητρός της εν αγάπη προσδοκούσης την επιστροφή των πλανεμένων υπό του διαβόλου τέκνων της. Μέχρι τότε αφήνει απλήρωτη τη θέση του επισκόπου Ρώμης σαν τον πατέρα που στέκεται στο παράθυρο καθ’ ημέραν αναμένων την επιστροφή του ασώτου υιού. Οι αντίθετες αυστηρές θέσεις ενίων μαρτυρούν ίσως δικανικό αλλά όχι μητρικό ένστικτο. Η Εκκλησία όμως είναι η αναγεννώσα μητέρα των πάντων στη ζωή του Τριαδικού Θεού.
Στο μεταξύ ο προκαθήμενος της ρωμαϊκής εκκλησίας διεκδικεί ακόμα το αλάθητό του, διαπράττοντας ήδη εν τη ιδία τη γενέσει του προβλήματος αυτού το μεγάλο σφάλμα του δοκείν ως αλάθητη τη θέση του αυτή!

Λάρισα, 26/12/2009