.jpg)
ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Ακυρο το «ανάθεμα» στο Βενιζέλο....
* Ενα νέο βιβλίο * του καθηγητή Εκκλησιαστικής Ιστορίας στο ΑΠΘ και μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου Κρήτης κ. Ανδρέα Νανάκη
Του Χάρη Ανδρεόπουλου *
xaan@theo.auth.gr
Την συνολική εικόνα της πολιτικής και προσωπικής σχέσης που αναπτύχθηκε μεταξύ του μεγάλου Ελληνα πολιτικού Ελευθερίου Βενιζέλου και της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας καταγράφει το νέο βιβλίο του καθηγητή Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου (Κρήτης) κ. Ανδρέα (Νανάκη), το οποίο πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Βάνιας» Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος».
Το νέο βιβλίο του σεβασμιωτάτου διακρίνεται για την πρωτοτυπία του, καθώς πραγματεύεται τη σχέση Ελευθερίου Βενιζέλου και Εκκλησίας, ένα ζήτημα της νεώτερης ελληνικής ιστορίας το οποίο μέχρι τώρα δεν είχε μελετηθεί σε βάθος, όπως τώρα επιχειρείται με αυτή την ερευνητική δουλειά του σεβ/του κ. Ανδρέα. Πρόκειται για ένα σπουδαίο έργο το οποίο έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στη βιβλιογραφική παραγωγή μιας μεγάλης και λίαν σημαντικής θεματικής περιοχής της νεώτερης ιστορίας μας, καθώς, παρά την ύπαρξη αφθονίας πηγών και της δημοσίευσης αξιόλογων μελετών και άρθρων δεν είχαμε μέχρι σήμερα μια επιστημονική ιστορική σύνθεση της σχέσης Βενιζέλου - Εκκλησίας, σαν αυτή που μας παραδίδει ο μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου της Εκκλησίας της Κρήτης κ. Ανδρέας. Ο οποίος, σημειωτέον, ως πανεπιστημιακός - καθηγητής Α’ βαθμίδας - κατέχει την έδρα της Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού, στο τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ
Μέσα από τα γραφόμενα του βιβλίου αναδεικνύονται και φωτίζονται πτυχές της ζωής και του έργου του μεγάλου πολιτικού, οι οποίες έπαιξαν καθοριστικό για την πορεία της Εκκλησίας. Παρουσιάζεται, επίσης, η μεγάλη προσφορά του οραματιστή ηγέτη στην οργάνωση, την πρόοδο της Εκκλησίας και εν γένει η συμβολή του σε μία σειρά εκκλησιαστικών θεμάτων. Η ιστόρηση της σχέσης του Βενιζέλου με την Εκκλησία, έχει αφετηρία την εποχή της τελευταίας απελευθερωτικής επανάστασης της Κρήτης από τον τουρκικό ζυγό, το 1897, και περατώνεται με την παρουσίαση της τελευταίας περιόδου της πρωθυπουργίας του (1928 – 1932). Μέσα απ’ τις σελίδες του βιβλίου ξεπηδούν γεγονότα που συντάραξαν την Ελλάδα καθώς και προσωπικότητες που διεδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο την εποχή εκείνη. Ιδιαίτερη αναφορά κάνει ο συγγραφέας στη τελευταία πρωθυπουργία του Βενιζέλου η οποία συνοδεύεται από μεγάλες μεταρρυθμίσεις και πραγματοποιήθηκαν και στο χώρο της Εκκλησίας: από την ίδρυση του ΤΑΚΕ (ταμείου ασφαλίσεως κληρικών Ελλάδος), την ψήφιση του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, μέχρι τη ρύθμιση του καθεστώτος των Μητροπόλεων των λεγομένων «Νέων Χωρών», δηλαδή των περιοχών της Μακεδονίας, της Ηπείρου, των νήσων του Αιγαίου, που απελευθερώθηκαν στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων και οι οποίες μέχρι τότε ανήκαν στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Υπενθυμίζουμε ότι το θέμα των Μητροπόλεων των «Νέων Χωρών» ταλάνισε και πρόσφατα (2000 – 2004) τις σχέσεις της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά, τελικά, η εξισορρόπηση της σχέσης τους στηρίχθηκε εκ νέου στη Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη του 1928, (με την οποία προβλέπεται η πνευματική εποπτεία και εξάρτηση των μητροπόλεων των Ν.Χ. από το Πατριαρχείο και η επιτροπική διοίκησή τους από την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος), η οποία Πράξη είχε υιοθετηθεί από την κυβέρνηση του Βενιζέλου, δια της ψηφίσεως και σχετικού νόμου (ν. 3615/1928).
Επίσης φωτίζεται με ιστορικά ντοκουμέντα η ακυρότητα – εξ επόψεως εκκλησιαστικής - της πράξης του «αναθέματος» εις βάρος του Βενιζέλου (1916) από ομάδες φιλοβασιλικών επιστράτων και μερίδα αρχιερέων και κληρικών. Σε σχετική με το περιστατικό αυτό (το «ανάθεμα») επιστολή την οποία απηύθυνε στις 23 Ιουλίου 1930 προς τον Βενιζέλο ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος (Παπαδόπουλος) και την οποία δημοσιεύει το βιβλίο, επισημαίνεται ότι « (...) δεν υπήρξεν η ανόσιος εκείνη πράξις εκκλησιαστική, καθώς δεν προηγήθηκε αυτής επίσημος απόφασις της Ιεράς Συνόδου», ενώ υπογραμμίζεται πως η Εκκλησία «υπενέδωκεν όλως αδικαιολογήτως εις την βίαν των παρά των πολιτικώς εξερεθισθέντων όχλων» και έλαβε μέρος σε μια ανεπίτρεπτη πολιτική πράξη. Ενώ δεν παραλείπεται η αναφορά στο πρωταγωνιστικό ρόλο του τότε μητροπολίτη Λαρίσης Αρσενίου (Αφεντουλίδη) για την επιβολή του αναθέματος στο Βενιζέλο.
* Οι προσεγγίσεις των θεμάτων είναι καθαρά ιστορικές, μέσα από μια νηφάλια και τεκμηριωμένη ανάλυση των γεγονότων και της πορείας που αυτά χάραξαν στην εκκλησιαστική – και όχι μόνο – ιστορία του Ελληνισμού. Η εξαντλητική αναδίφηση του αρχειακού υλικού και η συγγραφική δεινότητα του πανεπιστημιακού καθηγητή και μητροπολίτη κ. Ανδρέα, μας δίδουν μια ιστορική σύνθεση που ξεκαθαρίζει το ιστορικό τοπίο. Είναι βέβαιο ότι το βιβλίο θ’ αποτελέσει ένα πολύτιμο επιστημονικό βοήθημα, τόσο για τους εκπαιδευτικούς - θεολόγους και ιστορικούς- όσο και ευρύτερα για τους μελετητές της πολιτικής και εκκλησιαστικής ιστορίας του 20ου αιώνα.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ, συνεργάτης του Ρ/Σ της Ι. Μητρόπολης Λάρισας (96,3 FM), της εφημ. «Ελευθερία» και καθηγητής Β/βάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσιο & Λύκειο Αρμενίου).
* Δημοσίευση στην "Ελευθερία", στις 22/11/2008 (ένθετο "Πολιτισμός", σελ. 30)
Αναδημοσιεύσεις:
* Iστοσελίδα "Ζωηφόρος" (της Ενωσης Θεολόγων ν. Λέσβου):
Iστολόγιο "Θεολογία και Κοινωνία":
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου