Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ, ΩΣ ΝΕΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ, ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΑΝΕΔΕΙΞΕ ΣΤΗΝ «Ε» Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΡ. ΖΕΡΕΦΟΣ
Αγάπη για το περιβάλλον;
Eίναι θέμα παιδείας και ήθους!*
Του Χάρη Ανδρεόπουλου*
xaan@theo.auth.gr
«Τα πιο πιεστικά προβλήματα, τα οποία αντιμετωπίζει το φυσικό μας περιβάλλον είναι σύνθετα και συχνά απαιτούν συνδυασμένη έρευνα από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων. Το Κέντρο για το Περιβάλλον συνδέοντας επιστήμονες και επαγγελματίες από διαφορετικές ειδικότητες στοχεύει στην άνοδο της ποιότητας της περιβαλλοντικής έρευνας στο Harvard και πέρα από αυτό».
Με αυτή τη διαπίστωση υποδέχεται το Κέντρο για το Περιβάλλον ( Center for the Environment) του πανεπιστημίου του Harvard του επισκέπτες των ιστοσελίδων του (http://environment.harvard.edu) έχοντας προηγουμένως απαριθμήσει μεταξύ των ειδικοτήτων που μετέχουν στο διεπιστημονικό πρόγραμμα τη χημεία, τις εφαρμοσμένες επιστήμες, τη βιολογία, το εμπόριο, την οικονομία, τη θρησκεία και τη νομική. Το παραπάνω Κέντρο φιλοξενεί και τις ιστοσελίδες του Forum on Religion and Ecology (Ανοικτός διάλογος για τη Θρησκεία και την Οικολογία), του μεγαλυτέρου διεθνούς θρησκευτικού προγράμματος αυτού του είδους, όπου εισαγωγικά διατυπώνεται η παραδοχή πως οι θρησκείες οφείλουν να βρίσκονται σε διάλογο με τις άλλες επιστήμες στην προσπάθεια αναζήτησης λύσεων ευρείας εφαρμογής για τα παγκόσμια όπως και τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα.
Μέσα ακριβώς από αυτή την αντίληψη – της διεπιστημονικής προσέγγισης των ζητημάτων για το περιβάλλον σε συνδυασμό με τις θρησκευτικές και πολιτισμικές αξίες - γεννήθηκε τα τελευταία χρόνια ο νέος επιστημονικός κλάδος της Περιβαλλοντικής Ηθικής, περί της σπουδαιότητας της οποίας αναφέρθηκε στην λίαν ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στην «Ελευθερία» της περασμένης Κυριακής (22/06/08, σελ. 1 και 6) και στη δημοσιογράφο κ. Μαρίνα Αποστολοπούλου, ο ακαδημαϊκός και πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου, καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χρήστος Ζερεφός.
Η ηθική του περιβάλλοντος είναι ένας καινούργιος χώρος πνευματικής δραστηριότητας που αφορά όχι μόνο τις θετικές αλλά και τις ανθρωπιστικές επιστήμες καθώς η συνεισφορά υπεύθυνης γνώμης πάνω στα μεγάλα οικολογικά προβλήματα προϋποθέτει και τη διαμόρφωση μιας συγκροτημένης άποψης περιβαλλοντικής ηθικής για το οικολογικό πρόβλημα. Φυσικά, η διαμόρφωση μιας τέτοιας άποψης συνυφαίνεται με την αγωγή που πρέπει να προσφέρει στο σχολείο, μέσα απ’ τα προγράμματα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Αυτό είναι και το μήνυμα που στέλνει μέσω της «Ε» ο καθηγητής: «Πρέπει ο καθένας να βελτιώσει τη περιβαλλοντική του παιδεία και τη περιβαλλοντική του ηθική. Να τα μάθει και να τα εμπεδώσει». Περιβαλλοντική παιδεία και περιβαλλοντική ηθική, λοιπόν! Η διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης είναι θέμα παιδείας και ήθους! Αυτή είναι η μεγάλη και αναντίρρητη αλήθεια που βρίσκεται - όπως και ο ίδιος υπ. Παιδείας κ. Ευρ. Στυλιανίδης τόνισε προσφάτως (4/6/08), στο μήνυμά του για τη παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος - στον πυρήνα και του σύγχρονου οικολογικού προβλήματoς: η παιδεία, νοούμενη ως ολοκληρωμένη και σφαιρική καλλιέργεια του ατόμου, και δη των νέων ανθρώπων, με ανθρωπιστικό προσανατολισμό και κοινωνική ευαισθητοποίηση, εξασφαλίζει όλες εκείνες τις αξίες, τις δεξιότητες και τις στάσεις, που συγκροτούν μια εδραιωμένη περιβαλλοντική συνείδηση.
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η οποία προσφέρεται κυρίως και κατά βάσιν από τον επίσημο κρατικό φορέα (υπ. Παιδείας), αποτελεί παράγοντα πολύ μεγάλης σημασίας για τη διαμόρφωση υγιούς περιβαλλοντικής συνείδησης στο άτομο. Αυτό συμβαίνει για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος σχετίζεται με την ηλικία των 6 – 18 ετών που παρέχεται η περιβαλλοντική εκπαίδευση, κατά τη διάρκεια της Α/βάθμιας (νηπιαγωγείο - δημοτικό) και Β/βάθμιας (γυμνάσιο - λύκειο) εκπαίδευσης, ηλικία κατά την οποία το άτομο διαμορφώνει τη προσωπικότητά του και αρχίζει να αποκτά συνείδηση των ευθυνών και των δικαιωμάτων του. Ο δεύτερος λόγος αφορά στο εύρος του περιεχομένου της εκπαίδευσης. Με δεδομένο το γεγονός ότι η παροχή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης εξελίσσεται ομαλά, κατά τη διάρκεια όλης της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης, υπάρχει η δυνατότητα για κατανόηση από τη πλευρά του ατόμου – μαθητή, όλου του φάσματος του περιβαλλοντικού προβλήματος.
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι ουσιαστικά αγωγή του πολίτη, που έχει στόχο και την κατανόηση των οργανωτικών δομών της κοινωνίας αλλά και την αμφισβήτηση και την προσπάθεια ανατροπής των κακώς κειμένων. Είναι μια διαφορετική μορφή εκπαίδευσης που προσπαθεί να ανατρέψει το «μαθαίνω και δέχομαι» και να το αντικαταστήσει με το «κατανοώ για να δράσω». Μέσα από τους δύο αυτούς βασικούς στόχους η περιβαλλοντική εκπαίδευση πετυχαίνει να δώσει το χαρακτήρα του περιβαλλοντικά υπεύθυνου πολίτη.
Αγάπη για το περιβάλλον;
Eίναι θέμα παιδείας και ήθους!*
Του Χάρη Ανδρεόπουλου*
xaan@theo.auth.gr
«Τα πιο πιεστικά προβλήματα, τα οποία αντιμετωπίζει το φυσικό μας περιβάλλον είναι σύνθετα και συχνά απαιτούν συνδυασμένη έρευνα από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων. Το Κέντρο για το Περιβάλλον συνδέοντας επιστήμονες και επαγγελματίες από διαφορετικές ειδικότητες στοχεύει στην άνοδο της ποιότητας της περιβαλλοντικής έρευνας στο Harvard και πέρα από αυτό».
Με αυτή τη διαπίστωση υποδέχεται το Κέντρο για το Περιβάλλον ( Center for the Environment) του πανεπιστημίου του Harvard του επισκέπτες των ιστοσελίδων του (http://environment.harvard.edu) έχοντας προηγουμένως απαριθμήσει μεταξύ των ειδικοτήτων που μετέχουν στο διεπιστημονικό πρόγραμμα τη χημεία, τις εφαρμοσμένες επιστήμες, τη βιολογία, το εμπόριο, την οικονομία, τη θρησκεία και τη νομική. Το παραπάνω Κέντρο φιλοξενεί και τις ιστοσελίδες του Forum on Religion and Ecology (Ανοικτός διάλογος για τη Θρησκεία και την Οικολογία), του μεγαλυτέρου διεθνούς θρησκευτικού προγράμματος αυτού του είδους, όπου εισαγωγικά διατυπώνεται η παραδοχή πως οι θρησκείες οφείλουν να βρίσκονται σε διάλογο με τις άλλες επιστήμες στην προσπάθεια αναζήτησης λύσεων ευρείας εφαρμογής για τα παγκόσμια όπως και τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα.
Μέσα ακριβώς από αυτή την αντίληψη – της διεπιστημονικής προσέγγισης των ζητημάτων για το περιβάλλον σε συνδυασμό με τις θρησκευτικές και πολιτισμικές αξίες - γεννήθηκε τα τελευταία χρόνια ο νέος επιστημονικός κλάδος της Περιβαλλοντικής Ηθικής, περί της σπουδαιότητας της οποίας αναφέρθηκε στην λίαν ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στην «Ελευθερία» της περασμένης Κυριακής (22/06/08, σελ. 1 και 6) και στη δημοσιογράφο κ. Μαρίνα Αποστολοπούλου, ο ακαδημαϊκός και πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου, καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χρήστος Ζερεφός.
Η ηθική του περιβάλλοντος είναι ένας καινούργιος χώρος πνευματικής δραστηριότητας που αφορά όχι μόνο τις θετικές αλλά και τις ανθρωπιστικές επιστήμες καθώς η συνεισφορά υπεύθυνης γνώμης πάνω στα μεγάλα οικολογικά προβλήματα προϋποθέτει και τη διαμόρφωση μιας συγκροτημένης άποψης περιβαλλοντικής ηθικής για το οικολογικό πρόβλημα. Φυσικά, η διαμόρφωση μιας τέτοιας άποψης συνυφαίνεται με την αγωγή που πρέπει να προσφέρει στο σχολείο, μέσα απ’ τα προγράμματα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Αυτό είναι και το μήνυμα που στέλνει μέσω της «Ε» ο καθηγητής: «Πρέπει ο καθένας να βελτιώσει τη περιβαλλοντική του παιδεία και τη περιβαλλοντική του ηθική. Να τα μάθει και να τα εμπεδώσει». Περιβαλλοντική παιδεία και περιβαλλοντική ηθική, λοιπόν! Η διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης είναι θέμα παιδείας και ήθους! Αυτή είναι η μεγάλη και αναντίρρητη αλήθεια που βρίσκεται - όπως και ο ίδιος υπ. Παιδείας κ. Ευρ. Στυλιανίδης τόνισε προσφάτως (4/6/08), στο μήνυμά του για τη παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος - στον πυρήνα και του σύγχρονου οικολογικού προβλήματoς: η παιδεία, νοούμενη ως ολοκληρωμένη και σφαιρική καλλιέργεια του ατόμου, και δη των νέων ανθρώπων, με ανθρωπιστικό προσανατολισμό και κοινωνική ευαισθητοποίηση, εξασφαλίζει όλες εκείνες τις αξίες, τις δεξιότητες και τις στάσεις, που συγκροτούν μια εδραιωμένη περιβαλλοντική συνείδηση.
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η οποία προσφέρεται κυρίως και κατά βάσιν από τον επίσημο κρατικό φορέα (υπ. Παιδείας), αποτελεί παράγοντα πολύ μεγάλης σημασίας για τη διαμόρφωση υγιούς περιβαλλοντικής συνείδησης στο άτομο. Αυτό συμβαίνει για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος σχετίζεται με την ηλικία των 6 – 18 ετών που παρέχεται η περιβαλλοντική εκπαίδευση, κατά τη διάρκεια της Α/βάθμιας (νηπιαγωγείο - δημοτικό) και Β/βάθμιας (γυμνάσιο - λύκειο) εκπαίδευσης, ηλικία κατά την οποία το άτομο διαμορφώνει τη προσωπικότητά του και αρχίζει να αποκτά συνείδηση των ευθυνών και των δικαιωμάτων του. Ο δεύτερος λόγος αφορά στο εύρος του περιεχομένου της εκπαίδευσης. Με δεδομένο το γεγονός ότι η παροχή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης εξελίσσεται ομαλά, κατά τη διάρκεια όλης της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης, υπάρχει η δυνατότητα για κατανόηση από τη πλευρά του ατόμου – μαθητή, όλου του φάσματος του περιβαλλοντικού προβλήματος.
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι ουσιαστικά αγωγή του πολίτη, που έχει στόχο και την κατανόηση των οργανωτικών δομών της κοινωνίας αλλά και την αμφισβήτηση και την προσπάθεια ανατροπής των κακώς κειμένων. Είναι μια διαφορετική μορφή εκπαίδευσης που προσπαθεί να ανατρέψει το «μαθαίνω και δέχομαι» και να το αντικαταστήσει με το «κατανοώ για να δράσω». Μέσα από τους δύο αυτούς βασικούς στόχους η περιβαλλοντική εκπαίδευση πετυχαίνει να δώσει το χαρακτήρα του περιβαλλοντικά υπεύθυνου πολίτη.
* Στη διάρκεια της περυσινής χρονιάς (2007 – 2008) και υπό την αιγίδα της Δ/νσης Β/βάθμιας εκπαίδευσης ν. Λάρισας υλοποιήθηκαν πάνω 50 προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία του νομού μας (Γυμνάσια, Γενικά Λύκεια και Επαγγελματικά Λύκεια ), με τη συμμετοχή δεκάδων καθηγητών και εκατοντάδων μαθητών. Εμείς στο Γυμνάσιο Αρμενίου για δεύτερη χρονιά συνεχίσαμε την υλοποίηση περιβαλλοντικών προγραμμάτων στο θεματικό τομέα της Ηθικής, με φετεινό θέμα «Φυσικό περιβάλλον και ορθόδοξη παράδοση» («Θεολογία και οικολογία»). Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος οι μαθητές μας ερευνώντας τις πηγές και αναλύοντας διεξοδικά τις θέσεις της ορθόδοξης θεολογίας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η οικολογική κρίση είναι πρωτίστως κρίση πνευματική και ηθική και γι΄ αυτό ο άνθρωπος έχει ανάγκη οντολογικής αλλαγής, ώστε να μπορέσει να συμφιλιωθεί με το περιβάλλον. Εντόπισαν ακόμη τη ξεκάθαρη θέση της ορθόδοξης Εκκλησίας ότι η λύση στο οικολογικό πρόβλημα θα πρέπει να αναζητηθεί στ λειτουργικό, το ευχαριστιακό και ασκητικό ήθος της ορθόδοξης παράδοσης, με ενδεικτικότερο το παράδειγμα της οικολογικής μαρτυρίας αγάπης και σεβασμού που τρέφει και προσφέρει στο περιβάλλον ο ορθόδοξος μοναχισμός (σ.σ: H εργασία των μαθητών δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του Γραφείου Περιβαλλοντικής Εκπ/σης της ΔΔΕ ν. Λάρισας, http://grperblar.blogspot.com, το οποίο δημιούργησε ο δραστήριος υπεύθυνος του Γραφείου, συνάδελφος θεολόγος και φιλόλογος κ. Λεων. Τέλιος).
Η συνάντηση της Θεολογίας (του μαθήματος των Θρησκευτικών), που διδάσκει ότι είμαστε οι διαχειριστές και οι οικονόμοι της κτίσης που μας εμπιστεύθηκε ο Θεός, και της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, που ευαισθητοποιεί και ενεργοποιεί τους μαθητές σε θέματα οικολογικά, αποτέλεσε ένα πολύ πετυχημένο εγχείρημα διαθεματικής προσέγγισης των σχέσεων του ανθρώπου με το περιβάλλον. Ενα εγχείρημα που πρώτοι το χάρηκαν και το απόλαυσαν οι ίδιοι οι μαθητές (βλ. ρεπορτάζ στην «Ε», 15/05/2008, σελ. 17).
Ασφαλώς κατά τη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε έγιναν αρκετά. Είναι στο χέρι μας, όμως, στη διάρκεια της νέας σχολικής χρονιάς (2008 – 2009) να γίνουν περισσότερα. Πιο πολλά προγράμματα περιβαλλοντικά, περισσότερη δράση, περισσότερη φροντίδα, περισσότερη, εν κατακλείδι, στοργή κι’ αγάπη για το περιβάλλον, το μεγάλο μας «σπίτι». Καλό καλοκαίρι!
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ, καθηγητής στο Γυμνάσιο Αρμενίου, Γεν. Γραμματέας της Ενωσης Θεολόγων Λάρισας και μέλος της Ενωσης Καθηγητών Περιβαλλοντικής Εκπ/σης (ΠΕΕΚΠΕ) κεντροδυτικής Θεσσαλίας.
* Aρθρο στην "Ελευθερία" της Κυριακής (29/06/2008, σελ. 12)
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ, καθηγητής στο Γυμνάσιο Αρμενίου, Γεν. Γραμματέας της Ενωσης Θεολόγων Λάρισας και μέλος της Ενωσης Καθηγητών Περιβαλλοντικής Εκπ/σης (ΠΕΕΚΠΕ) κεντροδυτικής Θεσσαλίας.
* Aρθρο στην "Ελευθερία" της Κυριακής (29/06/2008, σελ. 12)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου