Πολιτική και θρησκείες

ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ *

Τα όρια της σχέσης

Πολιτικής - Θρησκείας


* Ενα συλλογικό έργο με συγγραφείς κορυφαίους επιστήμονες
από το χώρο της Θεολογίας και της Κοινωνιολογίας

Στις μέρες μας η θεματολογία γύρω από τις σχέσεις Θρησκείας και Πολιτικής βρίσκεται στην επικαιρότητα με ποικίλες μορφές. Ειδικά στο χώρο της Ευρώπης ο διάλογος αυτός, εξαιτίας της διαμορφούμενης προοπτικής μιας πολυπολιτισμικής και πολυθρησκευτικής ευρωπαϊκής ηπείρου, αποκτά εξαιρετικό επιστημονικό ενδιαφέρον, όπως γράψαμε και σε πρόσφατο άρθρο μας στην «Ε» (27/11/07, σελ. 8) μ’ αφορμή τη πραγματοποίηση στην Αθήνα του διεθνούς συνεδρίου με θέμα «Η Αγία Γραφή και ο σύγχρονος Ευρωπαϊκός Πολιτισμός», που είχε (συν-) διοργανωτές το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (υπ. Παιδείας) και την Ελληνική Βιβλική Εταιρία (στην οποία προεδρεύει ο σεβ/τος Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος).

Στον επιστημονικό αυτό διάλογο έρχεται να συμβάλλει και το βιβλίο «Πολιτική και Θρησκείες» (εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2007), ένα συλλογικό έργο στο οποίο περιλαμβάνονται έργα κορυφαίων επιστημόνων από τον χώρο της θεολογικής και κοινωνιολογικής επιστήμης, με προφανή το στόχο της διεπιστημονικής προσέγγισης του κρισίμου θέματος της σχέσεως της Πολιτικής – Θρησκειών. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον τόμο επιμελήθηκε ο εκλεκτός (και εκ Λαρίσης καταγόμενος) συνάδελφος, Κω/νος Ζορμπάς, δρ. θεολόγος – κοινωνιολόγος, καθηγητής Β/βάθμιας εκπαίδευσης στο Βόλο και δ/ντής του «Παρατηρητηρίου Κοινωνικών Φαινομένων» της Ιεράς Συνόδου, που φιλοξενείται στην Ι. Μητρόπολη Δημητριάδος.

* Ευθύς εξ αρχής, απ’ τον επιμελητή της έκδοσης, καταγράφεται η ξεκάθαρη για το επίμαχο ζήτημα ορθόδοξη θέση, όπως την περιγράφει από τον 4ο αιώνα ο ιερός Χρυσόστομος. Ιδού, λοιπόν, τι γράφει ο Χρυσόστομος συγκρίνοντας τις δύο αρχές, την «βασιλείαν» και τη «ιερωσύνην», δηλαδή την Πολιτεία – Πολιτική και την Θρησκεία – Εκκλησία: «Αλλοι όροι βασιλείας και άλλοι όροι ιερωσύνης. Αλλ’ αύτη μείζων εκείνης. Ου γαρ από των φαινομένων φαίνεται βασιλεύς, ουδέ από των πεπηγμένων αυτώ λίθων οφείλει κρίνεσθαι ο βασιλεύς. Ούτος μεν γαρ τα επί της γης έλαχεν οικονομείν, ο δε της ιερωσύνης θεσμός άνω κάθηται.... Ο βασιλεύς τα ενταύθα πεπίστευται, εγώ (σ.σ.: ο ιερεύς) τα ουράνια. Ο βασιλεύς σώματα εμπιστεύεται, ο δε ιερεύς τας ψυχάς. Ο βασιλεύς λοιπάδας χρημάτων αφίησιν, ο δε ιερεύς λοιπάδας αμαρτημάτων. Εκείνος όπλα έχει αισθητά, ούτος όπλα πνευματικά, εκείνος πολεμεί προς βαρβάρους, εμοί πόλεμος προς δαίμονας» (PG, 56, 126). Στο κείμενο αυτό φαίνονται καθαρά τα όρια της Θρησκείας και της Πολιτικής. Ο ιερός Χρυσόστομος μας το λέει ξεκάθαρα ότι η Εκκλησία και η Πολιτεία οφείλουν να περιορίζονται «έσω των οικείων όρων», χωρίς να δικαιολογεί καμμία αναρμόδια επέμβαση της μιας στα interna corporis της άλλης.

Στο βιβλίο παρατίθενται πρωτότυπα κείμενα πανεπιστημιακών και ειδικών επιστημόνων. Πρόκειται για μελετήματα με εξαιρετικό επιστημονικό ενδιαφέρον που γράφτηκαν για τις ανάγκες της συγκεκριμένης έκδοσης και τα οποία δίδουν έμφαση τόσο στις σχέσεις Εκκλησίας – Κράτους στην ελληνική κοινωνία, όσο και στο ρόλο της θρησκείας στο νέο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.

O Πέτρος Βασιλειάδης (πρόεδρος του τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ, διακεκριμένος καινοδιαθηκολόγος και καθηγητής εκατοντάδων Λαρισαίων θεολόγων εκπαιδευτικών) στη μελέτη του κάνει μια βιβλική και πατερική προσέγγιση του κατά πόσο ο Ορθόδοξος Χριστιανός έχει μια συγκεκριμένη θεωρία για την πολιτική και δεύτερον εάν η πολιτική αποτελεί ή όχι ένα περιθωριακό κεφάλαιο για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Επίσης αναπτύσσει το «μέσον» με τον οποίο ο Ορθόδοξος Χριστιανός εκφράζει τις πολιτικές του θέσεις, κυρίως μέσα από την ευχαριστιακή κοινότητα, η οποία γίνεται επίκεντρο προσανατολισμού ολόκληρης της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά και του πολιτικού ρόλου των πιστών, ο οποίος, όπως εμφατικά τονίζει ο καθηγητής, αρχίζει αμέσως μετά τη λειτουργία, «στην μεταλειτουργία της μαρτυρίας τους μέσα στο κόσμο».

Ο επίσης πανεπιστημιακός (έδρα Χριστιανικής Ηθικής & Κοινωνιολογίας του τμ. Θεολογίας ΑΠΘ) π. Βασίλειος Καλλιακμάνης στη μελέτη του προσπαθεί να ορίσει τις έννοιες «Κράτος» και «Εκκλησία», δίδοντας έμφαση σε καθημερινά εκκλησιαστικά και πολιτικά γεγονότα τα οποία πολλές φορές ταυτίζονται στη συνείδηση των ανθρώπων. Ο συγγραφέας περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο η πολιτική εισέρχεται στον εκκλησιαστικό χώρο, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο πολλές φορές η εκκλησιαστική ηγεσία εισέρχεται στο χώρο της πολιτικής σφαίρας. Ο Γρηγόριος Λαρεντζάκης, καθηγητής στη Θεολογική σχολή του Γκράτς, μας δίδει μια εικόνα του τρόπου με τον οποίο οι Χριστιανικές Εκκλησίες στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν τα κοινωνικά προβλήματα (πολιτική, οικονομία, κ.α.).

Στο βιβλίο δημοσιεύονται ακόμη ενδιαφέρουσες μελέτες για το ρόλο της θρησκείας στη δημόσια σφαίρα (Αντ. Παπαρίζος, Πάντειο παν/μιο), για το ρόλο της θρησκείας στην ελληνική κοινωνία μέσα από το πρίσμα των εξελίξεων στην Ευρώπη (Εφη Φωκά, ΕΛΙΑΜΕΠ), την τάση για το πέρασμα από το «ομολογιακό» στο «ουδετερόθρησκο» κράτος (Πολύκαρπος Καραμούζης, παν/μιο Αιγαίου), την επιρροή των αντιλήψεων του Λουθήρου και του Καλβίνου, ως εκπροσώπων της Μεταρρύθμισης και των άλλων προτεσταντικών κινήσεων, στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον της εποχής τους (Σιδέρης Παχνουδάκης, Πάντειο παν/μιο), κ.α. μελέτες που παρουσιάζουν εξαιρετικό επιστημονικό ενδιαφέρον, καθώς αφορούν σε θέματα που βρίσκονται στη πρώτη γραμμή της επικαιρότητας και τα οποία είναι βέβαιο ότι θα μας απασχολήσουν και στο εγγύς μέλλον – και, κατά το μάλλον, εντονότερα...

* ΑΡΘΡΟ στην εφημερίδα "Ελευθερία" της Λάρισας, Κυριακή, 30/12/2007, σελ. 16)