Ανάσταση στον Αϊ - Σαράντη *
Του Χάρη Ανδρεόπουλου *
Εχω ακόμη εντός μου, αδιάλειπτη, του μεγαλείου της Αναστάσεως την αίθηση, από βραδιές, σαν χθες, μεγαλοσάββατο βράδυ, στον Αϊ - Σαράντη. Μια αίσθηση «αύρας λεπτής» (Γ’ Βασιλειών, 19,12), σαν να λέμε ένα ανοιξιάτικο μοσχοβόλημα που σε φέρνει σ’ άλλη διάσταση απ’ αυτή της καθημερινότητας. Λες και ξαφνικά αυτή τη βραδιά γίνεται η γειτονιά μας ένας μικρός επίγειος παράδεισος. Mεγάλο Σάββατο βράδυ, κοντά στα μεσάνυχτα, μαζί με την οικογένεια κι’ ανάμεσα σε συγγενείς και σε φίλους και εκατοντάδες – μάλλον χιλιάδες – ενορίτες, άλλους γνωστούς, άλλους αγνώστους, την ώρα που ο παπα – Παύλος ψέλνει τον χαρμόσυνο παιάνα «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις εν μνήμασι ζωήν χαρισάμενος», νοερά, γινόμαστε όλοι ένα, μια μεγάλη οικογένεια, ένα σώμα, το «σώμα Χριστού» που λέει κι΄ ο Απόστολος Παύλος, αυτό το «σώμα» που συγκροτεί στη γλώσσα της χριστιανικής θεολογίας την Εκκλησία μας (A’ Koρ. 12, 27).
Μια μεγάλη οικογένεια, στον Αϊ - Σαράντη, με αγκαλιές, φιλιά, ευχές συνοδευμένες με το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών που είχαμε φυλαγμένα στη τσέπη – το έθιμον, βλέπεις, κι’ η παράδοση: «Χριστός Ανέστη!», «Αληθώς Ανέστη!». Οπου και να κοιτάξεις χαμόγελα, πλημμυρισμένος ο Αϊ Σαράντης με χιλιάδες χαμόγελα, αναστάσιμα χαμόγελα, χαμόγελα λουσμένα στο αναστάσιμο φως από τις χιλιάδες λαμπάδες που λαμπυρίζουν φως πασχαλινό. Κι’ οι μυρωδιές, το μοσχοβόλημα απ’ τον κήπο που έφτιαξε εδώ και χρόνια ο παπα – Παύλος στον περίβολο του ναού, σημάδι ότι κι΄ η φύση, η κτίστη ολάκερη, που κι αυτή «συστενάζει και συνωδίνει αποκαραδοκούσα την απολύτρωση των τέκνων του Θεού» (Ρωμ. 8, 19 και 22), συμμετέχει στη γιορτή.
Ανθρωποι και φύση γιορτάζουν, δοξολογούν τον Χριστό που αναστήθηκε και χάρισε σ΄ όλα τα πλάσματα και τα κτίσματα ζωή κι΄ αθανασία. «Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός, ουρανός τε και γη και τα καταχθόνια, εορταζέτω γούν πάσα κτίσις, τήν Έγερσιν Χριστού, εν ή εστερέωται» Και η υμνωδία που ακούγεται απ’ τους ψαλτάδες μια πραγματικά θαυμαστή ευωδία – τι έχει γράψει αυτός ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, αδελφέ μου; Tι αριστούργημα αυτές οι καταβασίες; - ένα συγκλονιστικό προσκλητήριο: «Αναστάσεως ημέρα λαμπρυνθώμεν λαοί, Πάσχα Κυρίου Πάσχα / Αναστάσεως ημέρα, και λαμπρυνθώμεν τη πανηγύρει, και αλλήλους περιπτυξώμεθα. Είπωμεν, αδελφοί, και τοις μισούσιν ημάς˙ Συγχωρήσωμεν πάντα τη Αναστάσει, και ούτω βοήσωμεν˙ Χριστός ανέστη εκ νεκρών…», μια θαυμαστή ευωδία, η ευωδία της Αναστάσεως.
* Σε κάτι τέτοιες στιγμές μέσα στη πανηγυρική ατμόσφαιρα της γιορτής του Πάσχα, πάντα μου έρχεται στο νού ο επίκαιρος λόγος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ως ιδιαίτερος τρόπος ευχαριστίας, μια άλλη έκφραση δοξολογίας και ύμνου προς τον «αίτιον» της πανηγύρεως. Μου αρέσει το ύφος του Παπαδιαμάντη γιατί ολόκληρο το έργο του χαρακτηρίζεται από μια βαθιά ελπίδα και παρηγοριά, η οποία εμφανίζεται ως μήνυμα αναστάσιμο στα πασχαλινά του διηγήματα. Στα περισσότερα από αυτά η νύχτα της Αναστάσεως αντανακλά ένα ιλαρό ασυνήθιστο φως και μια άφατη χαρά. Η εκκλησιαστική εμπειρία εκφράζεται, εσχατολογικά, ως πρόγευση της αιώνιας ευφροσύνης και ως ανταύγεια του άχρονου φωτός, που εκ τάφου σωματικώς επέλαμψε, όπως, π..χ στο διήγημα «Ο Λαμπριάτικος ψάλτης»: «…Αι δύο γυναίκες ήρχισαν να αναζωπυρώσι τα φυτίλια, να ρίπτωσιν έλαιον εις τας κανδήλας και να κάμνωσιν εγκαρδίους σταυρούς. Ησθάνοντο ανέκφραστον χαράν και γλύκαν εις τα σωθικά των. Ήτον Ανάστασις. Ανάστασις! Το πρόσωπον του Δεσπότου Χριστού έλαμπε με άγιον φως, δεξιά της Ιεράς Πύλης. Η μορφή της Δεσποίνης Θεοτόκου ήστραπτεν εξ αφάτου χαράς αριστερόθεν, κρατούσης το θείον βρέφος της. Η όψις του τιμίου Προδρόμου, με έναν βόστρυχον της κόμης φρίττοντα προς τα άνω, εσελαγίζετο εκ μυστικής ευφροσύνης παραπλεύρως εκείνου ού την φρικτήν κεφαλήν ηξιώθη να χειροθετήση. Και ο ηγαπημένος μαθητής ήτο ακόμη εκεί και συνέχαιρεν επί τη Αναστάσει…».
Απ’ τα πασχαλινά έργα του αγίου των γραμμάτων μας δε λείπουν κι’ οι αναφορές στη «λειτουργία μετά τη (θεία) λειτουργία», τουτέστιν στον τρόπο γιορτασμού του Πάσχα, ως πράξη χριστιανικής αγάπης και ενότητας, όπως παραστατικά την περιγράφει «Στην Αγιά Αναστασιά»: «Εκεί, υπό τα υψηλά δένδρα, των οποίων οι κλώνοι, με βόμβυκας και με θυσσάνους τριχοειδών φύλλων κοσμούμενοι, εσείοντο υπό της πρωϊνής αύρας άνω του ρεύματος, του κυλίοντος μετά ψιθύρου το διαυγές νάμα του κάτω εις την κοιλάδα, εκάθησαν ηδονικώς όλοι οι βοσκοί με τας ποιμενίδας και τας βοσκοπούλας των, στρώσαντες αφθόνους πτέρεις και παχείας φυλλάδας και ήρχισαν να διαμελίζωσι τα ευωδιάζοντα επί της σούβλας αρνία και τα ερίφια. Έφαγον και ηυφράνθησαν όλοι…».
Aλλά, τελικά, σάμπως αυτό δεν είναι και το μήνυμα του Πάσχα, δηλαδή, μια πρόσκληση για αγάπη, για ενότητα, για συμπόρευση, για ένα άνοιγμα τον άλλο, τον διπλανό, τον ξένο ανεξαρτήτως γλώσσας, χρώματος, θρησκείας και πολιτισμού, για μια «μεταμόρφωση για όλους μας και τον καθένα χωριστά, μια πρόσκληση να υπερβούμε τα τείχη του εγωϊσμού και της προσωπικής αυταρέσκειας και να διαβούμε το φωτεινό μονοπάτι του «εμείς» και όχι του «εγώ»…», όπως γράφει και στο φετεινό πασχαλινό του μήνυμα ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος; Νομίζω πως ναι - και για να το καταλάβουμε, να το νιώσουμε, αρκεί ν’ αφήσουμε να μπεί λίγο φως Χριστού στη καρδιά μας. Χριστός Ανέστη, Χρόνια Πολλά!
* O Χάρης Ανδρεόπουλος είναι θεολόγος (xaan@theo.auth.gr)
Του Χάρη Ανδρεόπουλου *
Εχω ακόμη εντός μου, αδιάλειπτη, του μεγαλείου της Αναστάσεως την αίθηση, από βραδιές, σαν χθες, μεγαλοσάββατο βράδυ, στον Αϊ - Σαράντη. Μια αίσθηση «αύρας λεπτής» (Γ’ Βασιλειών, 19,12), σαν να λέμε ένα ανοιξιάτικο μοσχοβόλημα που σε φέρνει σ’ άλλη διάσταση απ’ αυτή της καθημερινότητας. Λες και ξαφνικά αυτή τη βραδιά γίνεται η γειτονιά μας ένας μικρός επίγειος παράδεισος. Mεγάλο Σάββατο βράδυ, κοντά στα μεσάνυχτα, μαζί με την οικογένεια κι’ ανάμεσα σε συγγενείς και σε φίλους και εκατοντάδες – μάλλον χιλιάδες – ενορίτες, άλλους γνωστούς, άλλους αγνώστους, την ώρα που ο παπα – Παύλος ψέλνει τον χαρμόσυνο παιάνα «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις εν μνήμασι ζωήν χαρισάμενος», νοερά, γινόμαστε όλοι ένα, μια μεγάλη οικογένεια, ένα σώμα, το «σώμα Χριστού» που λέει κι΄ ο Απόστολος Παύλος, αυτό το «σώμα» που συγκροτεί στη γλώσσα της χριστιανικής θεολογίας την Εκκλησία μας (A’ Koρ. 12, 27).
Μια μεγάλη οικογένεια, στον Αϊ - Σαράντη, με αγκαλιές, φιλιά, ευχές συνοδευμένες με το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών που είχαμε φυλαγμένα στη τσέπη – το έθιμον, βλέπεις, κι’ η παράδοση: «Χριστός Ανέστη!», «Αληθώς Ανέστη!». Οπου και να κοιτάξεις χαμόγελα, πλημμυρισμένος ο Αϊ Σαράντης με χιλιάδες χαμόγελα, αναστάσιμα χαμόγελα, χαμόγελα λουσμένα στο αναστάσιμο φως από τις χιλιάδες λαμπάδες που λαμπυρίζουν φως πασχαλινό. Κι’ οι μυρωδιές, το μοσχοβόλημα απ’ τον κήπο που έφτιαξε εδώ και χρόνια ο παπα – Παύλος στον περίβολο του ναού, σημάδι ότι κι΄ η φύση, η κτίστη ολάκερη, που κι αυτή «συστενάζει και συνωδίνει αποκαραδοκούσα την απολύτρωση των τέκνων του Θεού» (Ρωμ. 8, 19 και 22), συμμετέχει στη γιορτή.
Ανθρωποι και φύση γιορτάζουν, δοξολογούν τον Χριστό που αναστήθηκε και χάρισε σ΄ όλα τα πλάσματα και τα κτίσματα ζωή κι΄ αθανασία. «Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός, ουρανός τε και γη και τα καταχθόνια, εορταζέτω γούν πάσα κτίσις, τήν Έγερσιν Χριστού, εν ή εστερέωται» Και η υμνωδία που ακούγεται απ’ τους ψαλτάδες μια πραγματικά θαυμαστή ευωδία – τι έχει γράψει αυτός ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, αδελφέ μου; Tι αριστούργημα αυτές οι καταβασίες; - ένα συγκλονιστικό προσκλητήριο: «Αναστάσεως ημέρα λαμπρυνθώμεν λαοί, Πάσχα Κυρίου Πάσχα / Αναστάσεως ημέρα, και λαμπρυνθώμεν τη πανηγύρει, και αλλήλους περιπτυξώμεθα. Είπωμεν, αδελφοί, και τοις μισούσιν ημάς˙ Συγχωρήσωμεν πάντα τη Αναστάσει, και ούτω βοήσωμεν˙ Χριστός ανέστη εκ νεκρών…», μια θαυμαστή ευωδία, η ευωδία της Αναστάσεως.
* Σε κάτι τέτοιες στιγμές μέσα στη πανηγυρική ατμόσφαιρα της γιορτής του Πάσχα, πάντα μου έρχεται στο νού ο επίκαιρος λόγος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ως ιδιαίτερος τρόπος ευχαριστίας, μια άλλη έκφραση δοξολογίας και ύμνου προς τον «αίτιον» της πανηγύρεως. Μου αρέσει το ύφος του Παπαδιαμάντη γιατί ολόκληρο το έργο του χαρακτηρίζεται από μια βαθιά ελπίδα και παρηγοριά, η οποία εμφανίζεται ως μήνυμα αναστάσιμο στα πασχαλινά του διηγήματα. Στα περισσότερα από αυτά η νύχτα της Αναστάσεως αντανακλά ένα ιλαρό ασυνήθιστο φως και μια άφατη χαρά. Η εκκλησιαστική εμπειρία εκφράζεται, εσχατολογικά, ως πρόγευση της αιώνιας ευφροσύνης και ως ανταύγεια του άχρονου φωτός, που εκ τάφου σωματικώς επέλαμψε, όπως, π..χ στο διήγημα «Ο Λαμπριάτικος ψάλτης»: «…Αι δύο γυναίκες ήρχισαν να αναζωπυρώσι τα φυτίλια, να ρίπτωσιν έλαιον εις τας κανδήλας και να κάμνωσιν εγκαρδίους σταυρούς. Ησθάνοντο ανέκφραστον χαράν και γλύκαν εις τα σωθικά των. Ήτον Ανάστασις. Ανάστασις! Το πρόσωπον του Δεσπότου Χριστού έλαμπε με άγιον φως, δεξιά της Ιεράς Πύλης. Η μορφή της Δεσποίνης Θεοτόκου ήστραπτεν εξ αφάτου χαράς αριστερόθεν, κρατούσης το θείον βρέφος της. Η όψις του τιμίου Προδρόμου, με έναν βόστρυχον της κόμης φρίττοντα προς τα άνω, εσελαγίζετο εκ μυστικής ευφροσύνης παραπλεύρως εκείνου ού την φρικτήν κεφαλήν ηξιώθη να χειροθετήση. Και ο ηγαπημένος μαθητής ήτο ακόμη εκεί και συνέχαιρεν επί τη Αναστάσει…».
Απ’ τα πασχαλινά έργα του αγίου των γραμμάτων μας δε λείπουν κι’ οι αναφορές στη «λειτουργία μετά τη (θεία) λειτουργία», τουτέστιν στον τρόπο γιορτασμού του Πάσχα, ως πράξη χριστιανικής αγάπης και ενότητας, όπως παραστατικά την περιγράφει «Στην Αγιά Αναστασιά»: «Εκεί, υπό τα υψηλά δένδρα, των οποίων οι κλώνοι, με βόμβυκας και με θυσσάνους τριχοειδών φύλλων κοσμούμενοι, εσείοντο υπό της πρωϊνής αύρας άνω του ρεύματος, του κυλίοντος μετά ψιθύρου το διαυγές νάμα του κάτω εις την κοιλάδα, εκάθησαν ηδονικώς όλοι οι βοσκοί με τας ποιμενίδας και τας βοσκοπούλας των, στρώσαντες αφθόνους πτέρεις και παχείας φυλλάδας και ήρχισαν να διαμελίζωσι τα ευωδιάζοντα επί της σούβλας αρνία και τα ερίφια. Έφαγον και ηυφράνθησαν όλοι…».
Aλλά, τελικά, σάμπως αυτό δεν είναι και το μήνυμα του Πάσχα, δηλαδή, μια πρόσκληση για αγάπη, για ενότητα, για συμπόρευση, για ένα άνοιγμα τον άλλο, τον διπλανό, τον ξένο ανεξαρτήτως γλώσσας, χρώματος, θρησκείας και πολιτισμού, για μια «μεταμόρφωση για όλους μας και τον καθένα χωριστά, μια πρόσκληση να υπερβούμε τα τείχη του εγωϊσμού και της προσωπικής αυταρέσκειας και να διαβούμε το φωτεινό μονοπάτι του «εμείς» και όχι του «εγώ»…», όπως γράφει και στο φετεινό πασχαλινό του μήνυμα ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος; Νομίζω πως ναι - και για να το καταλάβουμε, να το νιώσουμε, αρκεί ν’ αφήσουμε να μπεί λίγο φως Χριστού στη καρδιά μας. Χριστός Ανέστη, Χρόνια Πολλά!
* O Χάρης Ανδρεόπουλος είναι θεολόγος (xaan@theo.auth.gr)
* Αρθρο στο πασχαλινό φύλλο της "Ελευθερίας" (19/4/09, σελ. 16)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου