Δευτέρα 28 Ιουλίου 2008

Ενισχυμένο το Φανάρι

ΠΩΣ ΟΙ ΕΠΙΔΕΞΙΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΑΝ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΜΟΣΧΑΣ ΝΑ ΤΡΑΠΕΙ ΣΕ ΟΠΙΣΘΟΧΩΡΗΣΗ...


Κραταιός και δυναμωμένος


o Οικουμενικός Πατριάρχης *



* Πρώτος στόχος του κ. Βαρθολομαίου η εξάλειψη του σχίσματος στην ουκρανική Εκκλησία * Θα επιμείνει στο αίτημα για εκκλησιαστική χειραφέτηση από τη Ρωσία ο πρόεδρος Βίκτωρ Γιούσενκο



Του Χάρη Ανδρεόπουλου *
xaan@theo.auth.gr


Κραταιή και αδιαμφισβήτητη, ως πρωτόθρονη Εκκλησία και συντονιστικό κέντρο της Ορθοδοξίας, αναδείχθηκε η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, στη κρίσιμη «αναμέτρηση» με την Εκκλησία της Ρωσίας και μάλιστα «εκτός έδρας», στη διάρκεια των γιορταστικών εκδηλώσεων του περασμένου Σαββατοκύριακου στο Κίεβο της Ουκρανίας, για την επέτειο των 1.020 χρόνων από τον εκχριστιανισμό των Ρως, εκ των οποίων έλκουν τη καταγωγή τους οι ουκρανοί και οι ρώσοι.

Με επιδέξιες κινήσεις που μαρτυρούν την διαχρονική αξία και αποτελεσματικότητα της φαναριώτικης διπλωματίας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίος έφερε τον Πατριάρχη Μόσχας όχι απλά σε θέσης άμυνας, αλλά τον ανάγκασε να τραπεί σε οπισθοχώρηση! Καθώς ο κ. Αλέξιος όχι μόνο αντικατέστησε τις απειλές του, της περασμένης εβδομάδος, περί σχίσματος, με ασπασμούς αγάπης και εγκώμια για το πρόσωπο του κ. Βαρθολομαίου, αλλά ανακοίνωσε ότι προτίθεται να λάβει μέρος στη πανορθόδοξη σύναξη κορυφής προκαθημένων των Πατριαρχείων και αυτοκεφάλων Εκκλησιών που συγκαλεί το Φανάρι στη Κωνσταντινούπολη, τον ερχόμενο Οκτώβριο, ενώ προ μηνός οι εκπρόσωποί του (προφανώς με δική του εντολή) τα «είχαν βροντήξει» από τη σχετική προπαρασκευαστική σύσκεψη στη Ρόδο, επειδή συμμετείχαν σ’ αυτή και αντιπρόσωποι της αυτόνομης Εσθονικής Εκκλησίας. Και οι οποίοι προφανώς θα συμμετάσχουν στη επικείμενη σύσκεψη κορυφής, στο Φανάρι. Αλλά, ως φαίνεται, αυτό δεν ενοχλεί πλέον τη Μόσχα...

Τι άλλαξε; Επι της ουσίας τίποτα. Απλώς φαίνεται ότι ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Αλέξιος αποφάσισε να αφήσει τους λεονταρισμούς και να «πιεί το πικρό ποτήρι» της ανεξαρτητοποίησης της Εκκλησίας της Εσθονίας, κερδίζοντας χρόνο από μια άλλη, επί θύραις, ανεξαρτητοποίηση, αυτή της ουκρανικής Εκκλησίας.

Μια ανεξαρτητοποίηση την οποία, όπως γράφαμε στην «Ε» της Κυριακής (27/7/08, σελ. 12), ο πρόεδρος της Ουκρανίας είναι σήμερα αποφασισμένος όσο ποτέ άλλοτε να προωθήσει. Αποσκοπώντας λοιπόν στην ίδρυση μιας εθνικής Εκκλησίας στη χώρα του ο Βίκτωρ Γιούσενκο ενώπιον του Οικουμενικού Πατριάρχη - απ’ τον οποίο και προσδοκά τη παραχώρηση της αυτοκεφαλίας - μίλησε προχθες στο Κίεβο χωρίς περιστροφές: «Πιστεύουμε πως ως δώρο Θεού, ως ιστορική αλήθεια και δικαιοσύνη, θα δημιουργηθεί μια εθνικά διοικούμενη Εκκλησία στην Ουκρανία», είπε και απευθυνόμενος στον κ. Βαρθολομαίο του έθεσε το αίτημα ευθέως: «Kαλώ την Παναγιότητά σας να ευλογήσει τα όνειρά μας για την αλήθεια, για την ελπίδα μας, για τη χώρα μας, για την Ουκρανία».

* Απαντώντας, ως « υπεράνω», ως πράγματι πρωτοκάθεδρος της Ορθοδοξίας υπό την ιδιότητα του προκαθημένου της εν Κωνσταντινουπόλει Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, του Οικουμενικού δηλ. Πατριαρχείου, ο κ. Βαθολομαίος ήταν πολύ προσεκτικός στην απάντησή του, οριοθετώντας την μάλιστα εντός εκκλησιολογικού πλαισίου και καλώντας κατ΄ αρχήν, τα διεστώτα εις ενότητα. Σαν να τους έλεγε: «Βρείτε τα, πρώτα μεταξύ σας, και μετά βλέπουμε αν θα μείνετε όπως είσθε, ή αν θα αποτελέσετε ανεξάρτητη Εκκλησία». Και, φυσικά, η ενωτικού χαρακτήρα προτροπή του απευθύνονταν σ’ όλες τις ομάδες, κανονικούς τε και σχισματικούς, καλώντας τους να κάνουν «μιαν νέαν αρχήν συνεπεστέρου εκκλησιαστικού βίου, ηνωμένοι ευχαριστιακώς πάντες οι Ορθόδοξοι, άνευ διχοστασιών και σχισμάτων, αληθεύοντας εν αγάπη προς αλλήλους, δια «να αυξήσωμεν εις Χριστόν τα πάντα, ος έστιν η κεφαλή ημών» και να γίνομεν αφορμή μεγάλης χαράς εν ουρανώ....». Ενώ δεν παρέλειψε να εκφράσει την ευχή οι επόμενες επετειακές εκδηλώσεις (που θα γίνουν μετά από 5ετία) να εορτασθούν «κοινώς υπό πάντων των Ορθοδόξων» και «εν ευσεβεί υποταγή, εις μιαν κανονικήν ιεραρχικήν δομήν, υπό ένα άγιο ποιμένα, εν μιά αγία τραπέζη, εν ενί ζωοποιώ ποτηρίω και εν μια ιερά μαρτυρίαν περί της εν ημίν ελπίδος, εις δόξαν Θεού και εις έπαινον του ονόματος της μεγάλης Ουκρανικής πατρίδος».

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως Πρώτος Θρόνος στην Ορθόδοξη Εκκλησία,
έχοντας επωμισθεί με αποφάσεις Οικουμενικών Συνόδων (καν. 3 της Β’, 9, 17 καί 28 της Δ’, 36 της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου) καί με την μακραίωνη εκκλησιαστική πράξη, την εξαιρετική ευθύνη καί την οφειλετική αποστολή να μεριμνά για την προστασία της παραδεδομένης πίστεως και της κανονικής τάξεως, έκανε στη περίπτωση της δοκιμαζόμενης ουκρανικής Εκκλησίας το καθήκον του ενεργώντας τα δέοντα για να θεραπευθεί η διάσπαση του εκκλησιαστικού σώματος, για να αποκαταστασθεί η ενότητα του τριχοτομημένου (!) εκκλησιάσματος.

Φυσικά υπάρχει και το θέμα της χειραφέτησης της ουκρανικής Εκκλησίας από το Πατριαρχείο της Μόσχας, την οποία επιδιώκει – και είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει να επιδιώκει - η πολιτική ηγεσία της χώρας, εκφράζοντας τη πλειοψηφία (έστω τη σχετική) του ουκρανικού λαού, όπως φάνηκε στις πρόσφατες (περυσινές) εκλογές, με την ήττα μέχρι τότε φιλορώσου πρωθυπουργού Βίκτορα Γιανούκοβις (ο οποίος υποστηρίζει τη παραμονή της ουκρανικής Εκκλησίας στη δικαιοδοσία της Ρωσικής και στέκεται στο πλευρό του πατριάρχη Αλεξίου) και την επάνοδο στην εξουσία της (όχι απλά δυτικόφιλης, αλλά αμερικανόφιλης) Γιούλια Τιμοσένκο (η οποία, όπως και ο πρόεδρος Γιούσενκο, επιθυμούν την ανεξαρτητοποίηση, υποστηρίζοντας παρασκηνιακά τον σχισματικό «πατριάρχη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας» Φιλάρετο).

Ποιά μπορεί να είναι η λύση; Ασφαλώς, έτοιμη απάντηση δεν μπορεί να υπάρξει, καθώς το ζήτημα είναι δυσυπόστατο: ξεκινάει από πολιτικό (επιδίωξη χειραφέτησης) και καταλήγει σε εκκλησιαστικό (εσωτερικό σχίσμα). Μια απόπειρα επίλυσης, τουλάχιστον από εκκλησιαστικής πλευράς, για να εξαλειφθεί το εσωτερικό σχίσμα (η – πολιτικής, κυρίως, διάστασης - ανεξαρτητοποίηση, αν γίνει, έπεται...), θα μπορούσε να γίνει στη διάρκεια της συγκληθησομένης τον ερχόμενο Οκτώβριο πανορθοδόξου συνάξεως προκαθημένων στο Φανάρι, η οποία μπορεί, κάλλιστα, λειτουργώντας και ως Μείζων και Υπερτελής Σύνοδος, υπό την προεδρία του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, (όπως έγινε και με το βουλγαρικό εκκλησιαστικό πρόβλημα, το 1998, το οποίο επίσης είχε – και – πολιτική διάσταση, βλ. «Ε», 27/7/08, σελ. 12) να δώσει μια συνοδική «θεραπευτική» λύση. Οπως αρμόζει στο πνεύμα και το ήθος της Εκκλησίας μας.


* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ, καθηγητής Β/βάθμιας εκπαίδευσης και παραγωγός της εκπομπής «Θεολογία και Κοινωνία» στο Ρ/Σ της Ιεράς Μητρόπολης Λάρισας (96,3 FM)

* Δημοσιεύθηκε στην "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ", 29/07/2008, σελ. 8

Σάββατο 26 Ιουλίου 2008

To ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα

ΚΙΕΒΟ: ΓΙΟΡΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ ΤΩΝ
ΡΩΣΩΝ ΜΕΣΑ ΣΕ ΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΟ ΚΛΙΜΑ!


Αντί για λιβάνι,

μυρίζει μπαρούτι… *



* Ψυχρός πόλεμος στην Ορθοδοξία * Γιατί αντιδρά ο Ρωσίας Αλέξιος στη παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη * Τι επιδιώκει ο Ουκρανός πρόεδρος Γιούσενκο για την Εκκλησία της χώρας του * Γιατί το «ουκρανικό» θυμίζει ...εκκλησιαστικό της Λάρισας



Του Χάρη Ανδρεόπουλου*
xaan@theo.auth.gr



Ηλεκτρισμένη και ψυχροπολεμική, αντί για γιορτινή και ειρηνική ξημερώνει για την Ορθόδοξη Εκκλησία η σημερινή μέρα στο Κίεβο, τη πρωτεύουσα της Ουκρανίας, όπου πρόκειται να ...γιορτασθούν τα 1.020 χρόνια από τη βάπτιση των Ρως από τον πρίγκηπα Βλαδίμηρο. Αντί να βιώνει η Ορθοδοξία το εκκλησιαστικό γεγονός της ευχαριστιακής κοινωνίας και ενότητας και να δοξάζουν όλοι οι παρευρισκόμενοι εν πνεύματι αγάπης και ψυχικής ανάτασης την επέτειο του εκχριστιανισμού των Ρως - απ’ τους οποίους έλκουν τη καταγωγή οι ουκρανοί και οι ρώσοι - στην ουκρανική πρωτεύουσα αντί για λιβάνι μυρίζει μπαρούτι...

Τα ρεπορτάζ των τελευταίων ημερών είναι ενδεικτικά του κλίματος: «Απειλή σχίσματος για την Ορθοδοξία», «Ιερό σχίσμα Φαναρίου – Μόσχας», «Μονομαχία Βαρθολομαίου – Αλεξίου στο Κίεβο», «Ψυχρός πόλεμος στην Ορθοδοξία» - και πάει λέγοντας... Γιατί, όμως; Φταίει το ότι θα παραστεί – και άρα θα προεξάρχει λόγω πρωτοκόλλου – ο οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος, «κλέβοντας τη παράσταση» απ’ τον έχοντα τα «πρωτεία» σε τοπικό επίπεδο, πατριάρχη Ρωσίας Αλέξιο; Είναι, δηλαδή, η κόντρα που ανέκυψε θέμα εκκλησιαστικής... εθιμοτυπίας, ή κρύβεται πίσω απ’ τα φαινόμενα κάτι άλλο, ουσιωδέστερο, που μπορεί να μην ανήκει στην εκκλησιαστική σφαίρα, αλλά στη πολιτική;

Η αλήθεια ευρίσκεται κάπου στη μέση: ο κ. Αλέξιος θα ήθελε να έχει σήμερα τον πρώτο ρόλο στις γιορταστικές θρησκευτικές εκδηλώσεις ώστε να καταδειχθεί όχι τόσο η εκκλησιαστική δικαιοδοσία και εξουσία του επί της κανονικής ουκρανικής Εκκλησίας (την οποία ούτε το Φανάρι, ούτε κάποιο άλλο ορθόδοξο Πατριαρχείο, ή Εκκλησία αμφισβητούν), αλλά να εμφανισθεί ως ο μόνος και εκκλησιαστικά κυρίαρχος των ορθοδόξων στην περιοχή, θέλοντας μ’ αυτόν τον τρόπο να επιτύχει την υποβάθμιση του ρόλου και της επιρροής των σχισματικών ομάδων. Κι’ θα’ θελε να εξελιχθούν έτσι τα πράγματα, γιατί βλέπει ότι η πολιτική συγκυρία όχι μόνο δεν τον ευνοεί, αλλά όσο περνάει ο καιρός γίνεται όλο και πιο «επικίνδυνη» γι’ αυτόν και τα ευρύτερα ρωσικά (πολιτικά και εκκλησιαστικά) συμφέροντα στη περιοχή. Αρα το θέμα έχει και τη πολιτική του διάσταση, η οποία μάλιστα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως η σημαντικότερη στη σημερινή κρίση.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ΑΠΟΛΑΚΤΙΣΜΟΥ»

Αποτελεί τα τελευταία χρόνια «κοινό μυστικό» ότι η δυτικόφιλη πολιτική ηγεσία της Ουκρανίας και ειδικότερα ο πρόεδρος της χώρας κ. Βίκτωρ Γιούσενκο προχωρεί σε κινήσεις απογαλακτισμού από τη Ρωσία. Είναι ο άνθρωπος που όχι μόνο θέλει να εντάξει την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά, παράλληλα, προωθεί και την ανεξαρτητοποίηση και τον απογαλακτισμό της χώρας του από το Πατριαρχείο της Ρωσίας. Η προώθηση αυτής της πολιτικής απέκτησε εδώ κι’ ένα χρόνο μεγαλύτερη ταχύτητα, καθώς μετά την ήττα στις περυσινές εκλογές του φιλορώσου πρωθυπουργού Βίκτωρα Γιανούκοβιτς και την επάνοδο στη πρωθυπουργία της φιλοδυτικής Γιούλια Τιμοσένκο, εξουδετερώθηκε η κάθε - φιλορωσική - πολιτική επιρροή υπέρ της διατήρησης των εκκλησιαστικών δεσμών της Ουκρανίας με το Πατριαρχείο της Ρωσίας. Η σημερινή κυβέρνηση της Ουκρανίας, μετά την κρατική χειραφέτηση της χώρας από τη Ρωσία, ευνοεί και επιδιώκει και την εκκλησιαστική χειραφέτηση από το Πατριαρχείο της Μόσχας.

ΣΤΟΧΟΣ Η ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ

Ο ουκρανός πρόεδρος φαίνεται σήμερα αποφασισμένος όσο ποτέ άλλοτε να στηρίξει την ίδρυση μιας ανεξάρτητης εθνικής Εκκλησίας, προσβλέποντας προς τούτο στον Οικουμενικό Πατριάρχη μετά του οποίου διατηρεί άριστες σχέσεις και καθόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι τον προσκάλεσε να προστεί στις σημερινές γιορτινές εκδηλώσεις. Αυτός ήταν ο λόγος που ο ίδιος ο πρόεδρος Γιούσενκο επισκέφθηκε επανειλημμένως το Φανάρι, αυτός είναι ο λόγος που ευνοεί τον (σχισματικό) «πατριάρχη» Φιλάρετο και την υπ’ αυτόν ένωση των Ορθοδόξων. Βεβαίως προσκλήσεις απηύθυνε ως «οικοδεσπότης» της τοπικής Εκκλησίας και ο Πατριάρχης της Ρωσίας και συγκεκριμένα στο Οικουμενικό και τα λοιπά Πατριαρχεία και τις αυτοκέφαλες Εκκλησίες και ο «οικοδεσπότης», ζητώντας να παρευρεθούν όχι οι προκαθήμενοι αλλά «αντιπροσωπείες» των Πατριαρχείων και των Εκκλησιών, θέλοντας πάση θυσία να αποφύγει τη παρουσία των προκαθημένων των Πατριαρχείων Κων/λεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, που αν παρευρίσκονταν και επειδή είναι αρχαιότεροί του στη επετηρίδα («Δίπτυχα») θα του δημιουργούσαν πρόβλημα στο να προεξάρχει ο ίδιος της τελεσθησομένης πανηγυρικής θείας λειτουργίας και των λοιπών γιορταστικών εκδηλώσεων. Κι’ αυτός είναι ο λόγος της σφοδρής αντίδρασης για την προαναγγελθείσα παρουσία του οικουμενικού πατριάρχη, η απώλεια της «πρωτοκαθεδρίας», η οποία σε σημειολογικό επίπεδο λέει πολλά. Τώρα, οι καταγγελίες και τα κατηγορώ της ρωσικής πλευράς, ότι ο οικουμενικός πατριάρχης προτίθεται τάχα να συμπροσευχηθεί κλπ. με τους ηγέτες των σχισματικών ομάδων, αποτελούν, προφάσεις εν αμαρτίαις για τη πιθανολογούμενη απουσία του κ. Αλεξίου, καθώς, αφ’ ης στιγμής ο κ. Βαρθολομαίος ξεκαθάρισε ότι αναγνωρίζει ως κανονική μόνο την υπό την δικαιοδοσία του κ. Αλεξίου τελούσα ουκρανική Εκκλησία και κάλεσε μάλιστα τον ίδιο σε συλλείτουργο, κάτι τέτοιο αποκλείεται να συμβεί γιατί απλούστατα θα είναι σαν να εκθέτει τον εαυτό του και να εμφανίζεται ως αναξιόπιστος από μόνος του ο κ. Βαρθολομαίος.


Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΑΦΙΣΣΑΣ…


Γι’ αυτό και ο οικουμενικός «επέστρεψε» στον Ρωσίας τις κατηγορίες ως «αβάσιμες και προκλητικές» - σε ένδειξη δε καλής θέλησης και εμμένοντας σε πνεύμα καταλλαγής τον ξανακάλεσε σε συλλείτουργο. Θα πάει; Θα συμμετάσχει στις γιορτινές εκδηλώσεις; Kύριος οίδε… Πάντως οι γιγαντοαφίσσες που έχουν αναρτηθεί στο Κίεβο με τις φωτογραφίες του κ. Αλεξίου και τον τίτλο «Καλωσορίζουμε τον δικό μας Πατριάρχη» δίνουν, ερμηνευτικά, θετική απάντηση. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι οι γιγαντοαφίσσες που έχουν αναρτηθεί και κερδίζουν τις εντυπώσεις σε επίπεδο προβολής είναι άλλες και συγκεκριμένα αυτές στις οποίες εικονίζεται ο πρόεδρος της Ουκρανίας κ. Βίκτωρ Γιούσενκο έχοντας δίπλα του τον οικουμενικό πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο…

Τώρα, πέραν της ως άνω περιγραφείσης πολιτικής διάστασης που έχει - ως μάχη εξουσίας - η κόντρα στο «ουκρανικό» ζήτημα, υπάρχει και η (ενδο-) εκκλησιαστική. Αυτή τη στιγμή η ουκρανική Εκκλησία εσωτερικά είναι βαθύτατα κλονισμένη.


ΘΥΜΙΖΕΙ …ΛΑΡΙΣΑ


Στους κόλπους της υφίσταται εν τοις πράγμασι ένα σχίσμα το οποίο, εν τινί μέτρω, θυμίζει και τη περίπτωση της Λάρισας, κατά τη περίοδο του 1990 – 1996, οπότε λόγω της πολύχρονης εκκλησιαστικής εκκρεμότητας στον οικείο θρόνο, ανάμεσα στον δικαιωθέντα από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) ως μητροπολίτη Λαρίσης Θεολόγο (που εθεωρείτο ως ο «νόμιμος») και στους μητροπολίτες που όριζε η Ιερά Σύνοδος σαν τοποτηρητές (και εθεωρούντο ως οι «κανονικοί»), άλλοι ιερείς αναγνώριζαν - και μνημόνευαν στη θεία λειτουργία – τον Θεολόγο και άλλοι τον εκάστοτε τοποτηρητή, ενώ ανάλογος ήταν και ο διχασμός ανάμεσα στους πιστούς.

Να σημειωθεί ότι το θέμα της μνημόνευσης – συνεπώς, και, επί της ουσίας, της «αναγνώρισης» – αποτελεί κεφαλαιώδους σημασίας ζήτημα εξ επόψεως εκκλησιολογικής, καθώς κατά την ορθόδοξη θεολογία ο επίσκοπος λειτουργώντας, κατά τον άγιο Ιγνάτιο Αντιοχείας, «εις τύπον και τόπον Χριστού» αποτελεί το κέντρο της ενότητας (centrum unitatis) των ορθοδόξων χριστιανών στις κατά τόπους Εκκλησίες. Και, φυσικά, δεν νοείται σε μια τοπική Εκκλησία να υπάρχουν, ως προεστοί, ως επικεφαλής, δύο Επίσκοποι. Καθώς, σύμφωνα και με την ευαγγελική επιταγή στην εκκλησία του Χριστού δεν υπάρχουν πολλοί αρχηγοί, αλλ’ «εις Κύριος Ιησούς Χριστός, δι’ ού τα πάντα, και ημείς δι’ αυτού» (Α’ Κορ. 8, 6).
Αυτά, βεβαίως λέει το Ευαγγέλιο, αλλά, ως φαίνεται, σε αρκετές των περιπτώσεων, οι ευαγγελικές αυτές αναφορές, καίτοι απηχούν τον βαθύ πυρήνα της ορθόδοξης εκκλησιολογίας, θεωρούνται και εκλαμβάνονται από ορισμένους ως ...«ψιλά» γράμματα με αποτέλεσμα να υπάρχουν σήμερα σε τοπικές ορθόδοξες Εκκλησίες δυό και τρείς πατριάρχες ή μητροπολίτες στην ίδια έδρα. Οπως συμβαίνει για παράδειγμα στην Ουκρανία.

ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ

Δυστυχώς, στην ουκρανική Εκκλησία αυτή τη στιγμή υπάρχουν, ως επικεφαλής, τρείς (!) αρχιερείς και τρία εκκλησιάσματα... Οι ορθόδοξοι στην Ουκρανία είναι χωρισμένοι σε τρεις ομάδες, οι οποίες βρίσκονται σε μεγάλη ένταση μεταξύ τους, παρά το ότι αντιμετωπίζουν το κοινό πρόβλημα της Ουνίας. Οι ομάδες αυτές είναι οι ακόλουθες:

* Η θεωρούμενη ως η κάπως μεγαλύτερη ομάδα είναι αυτή που ακολουθεί τον μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Βλαδίμηρο. Ανήκει εκκλησιαστικά στο Πατριαρχείο της Μόσχας και αναγνωρίζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και όλες τις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες ως η μόνη κανονική Εκκλησία στην Ουκρανία. Διαθέτει 10.875 ενορίες και 9.072 κληρικούς.

* Η δεύτερη μεγάλη ομάδα (υποστηρίζεται ότι φθάνει στα 20 εκατομμύρια, σ’ ένα σύνολο 50 εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας) χαρακτηρίζεται σχισματική και τελεί υπό τον «πατριάρχη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας» Φιλάρετο, ο οποίος ήταν μητροπολίτης του Πατριαρχείου της Μόσχας αλλά όταν εντάχθηκε στη σχισματική Εκκλησία καθαιρέθηκε. Διαθέτει 3.721 ενορίες και 2.816 κληρικούς.

* Υπάρχει και μια τρίτη, μικρότερη, ομάδα ορθοδόξων που αποτελούν την αυτοαποκαλούμενη «Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξο Εκκλησία» και κυρίως είναι συγκεντρωμένοι στη Δυτική Ουκρανία. Και αυτή χαρακτηρίζεται σχισματική, διαθέτει 1.166 ενορίες και 686 κληρικούς, έχει επικεφαλής τον «πατριάρχη» Μεθόδιο και γενικά θεωρείται «ηπιότερη» ομάδα εκφράζοντας συχνά – πυκνά την ελπίδα ότι παρά τα προβλήματα θα υπάρξει συμφωνία και μυστηριακή ένωση όλων των ουκρανών Ορθοδόξων.

Μακάρι! Ο Θεός να δώσει…. Και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, η οποία επιφορτίσθηκε στο διάβα των αιώνων με το έργο της μέριμνας των κατά τόπους Εκκλησιών και της θεραπείας των όποιων αδυναμιών τους, ας προστρέξει για άλλη μια φορά για να κλείσει τις ως άνω ανοικτές πληγές, επαναφέροντας την Ορθόδοξη Ουκρανική Εκκλησία στη τροχιά της γαλήνης, της ειρήνης, της ενότητας και της αγάπης στην οποία υποστασιάζεται η αληθινή Εκκλησία του Χριστού.


......................................................................................................


ΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ «ΡΗΓΜΑΤΑ» ΠΟΥ
ΤΑΛΑΝΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ


«Ανοιχτά μέτωπα» απ’ την

Ουκρανία μέχρι τη Κίνα...*


* Οι ενωτικές παρεμβάσεις και ο ρόλος της «επιδιαιτησίας»
που καλείται να διαδραματίσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο



Τα προβλήματα αποσταθεροποίησης που παρουσιάσθηκαν στην ουκρανική Εκκλησία δεν είναι τα πρώτα που έκαναν την εμφάνισή τους σε χώρο κράτους – μέλους του πρώην ανατολικού συνασπισμού μετά τη πτώση του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού». Εχουμε λοιπόν και λέμε:

Boυλγαρία: Πρόκειται για τη χώρα, με ορθόδοξη Εκκλησία, στην στην οποία εμφανίσθηκε - αντίστοιχο με το σημερινό «ουκρανικό» - πρόβλημα, το 1992, οπότε, με την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος και την άνοδο στην εξουσία της φιλοδυτικής «Ενωσης Δημοκρατικών Δυνάμεων» επιχειρήθηκε η ανατροπή του - θεωρηθέντος ως «συνεργάτη του καθεστώτος» - Πατριάρχη Μαξίμου. Επικεφαλής της επιχειρηθείσας ανατροπής, που για μια 6ετία τουλάχιστον προκάλεσε ισχυρό κλονισμό και επέφερε «σχίσμα» στους κόλπους της βουλγαρικής Εκκλησίας, ήταν ο έως τότε μητροπολίτης Νευροκοπίου Ποιμένας, ο οποίος, έχοντας πολιτική στήριξη, αυτοαναγορεύθηκε «Πατριάρχης πάσης Βουλγαρίας». Συσπειρώνοντας μάλιστα γύρω του μια νέα ομάδα κληρικών κατάφερε να οικειοποιηθεί ένα μεγάλο μέρος της ακίνητης περιουσίας του Πατριαρχείου και έχοντας στο πλευρό του - και - τον μητροπολίτη Σόφιας Ιννοκέντιο, είχε στη κατοχή του και τον μητροπολιτικό ναό της βουλγαρικής πρωτεύουσας. Το πρόβλημα «θεραπεύθηκε» το 1998 με τη σύγκλιση στη Σόφια, Μείζονος και Υπερτελούς Συνόδου, υπό τη προεδρία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου. Εκεί με επιδέξιες κινήσεις του κ. Βαρθολομαίου – αλλά και τη θετική παρέμβαση του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών κυρού Χριστοδούλου - οι σχισματικοί κατέθεσαν τα εγκόλπιά τους και προχώρησαν σε δήλωση ότι επιστρέφουν στη κανονική Εκκλησία της Βουλγαρίας. Η μεγάλη μπόρα είχε περάσει - δημοσιογραφικές πληροφορίες, ωστόσο αναφέρουν ότι, πατριαρχεύοντος ακόμη του κ. Μαξίμου, το σχίσμα εξακολουθεί να υποβόσκει...

Μαυροβούνιο: Παρά την ανεξαρτητοποίησή του, ως κράτους, συνεχίζει εκκλησιαστικώς να υπάγεται στο Πατριαρχείο της ορθόδοξης Σερβικής Εκκλησίας, όπως συνέβαινε και την εποχή που ανήκε στην Ομόσπονδη Δημοκρατία της πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβίας. Κανονική τοπική εκκλησιαστική αρχή θεωρείται η – ανήκουσα στο Πατριαρχείο Σερβίας - Ιερά Μητρόπολη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας, με οικείο μητροπολίτη τον Αμφιλόχιο. Από το 1997 και μετά ωστόσο προέκυψε και η νέα, σχισματική, «Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου», η οποιά δρά κυρίως στη βόρεια επαρχία της Βοϊβοντίνα, υποστηρίζεται από το κροατικό κόμμα, ενισχύεται από μετανάστες και διεκδικεί τη νομιμότητα και τα περιουσιακά στοιχεία της κανονικής ορθόδοξης Εκκλησίας. Εχει ως επικεφαλής τον «μητροπολίτη Τσέτινιε και Μαυροβουνίου» Μιχαήλο, ο οποίος, όπως και η θρησκευτική κοινότητα που εκπροσωπεί, δεν αναγνωρίζονται από καμμιά Ορθόδοξη Εκκλησία.

Εσθονία: Μέχρι το 1945 ήταν αυτόνομη εκκλησιαστικώς, αλλά τότε με την είσοδο των σοβιετικών στρατευμάτων κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, προσαρτήθηκε, χωρίς τη συγκατάθεση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Μετά τη πτώση του σοβιετικού καθεστώτος το 1991, οπότε απέκτησε την ανεξαρτησία της ως κράτος, κλήρος, λαός και πολιτική ηγεσία ζήτησαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο την αποκατάσταση της προ του 1945 υφισταμένης καταστάσεως της αυτονομίας και έτσι το Φανάρι τον Φεβρουάριο του 1996 επανενεργοποίησε το εκκλησιαστικό καθεστώς της αυτονομίας στην Εσθονική Εκκλησία και το 1999 εξέλεξε ως μητροπολίτη Ταλλίνης και πάσης Εσθονίας τον από Ναζιανζού επίσκοπο Στέφανο. Το Πατριαρχείο της Μόσχας δεν αναγνώρισε αυτή τη μεταβολή και κάθε φορά που σε διάφορα fora υπάρχουν εκπρόσωποι της αυτόνομης Εσθονικής Εκκλησίας οι αντιπρόσωποι της ρωσικής Εκκλησίας αποχωρούν σε ένδειξη διαμαρτυρίας, όπως έπραξαν το περασμένο Ιούνιο στη Ρόδο αποχωρώντας από τις προπαρασκευαστικές εργασίες της Διορθόδοξης Επιτροπής που προετοιμάζει τα θέματα της συνάξεως κορυφής των Προκαθημένων που θα πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Οκτώβριο στη Κωνσταντινούπολη.

* Aξίζει εν προκειμένω να σημειωθεί ότι μετά τη πτώση του σοβιετικού καθεστώτος, την υπαγωγή τους στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ζήτησαν επίσης οι ουκρανοί ορθόδοξοι της διασποράς (ΗΠΑ. Καναδάς, Ν. Αμερική, Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο, Ν. Ζηλανδία, Αυστραλία) και το Μάρτιο του 1995 το Πατριαρχείο με συνοδική του πράξη τους δέχθηκε στους κόλπους του. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο υπάγονται επίσης οι ορθόδοξες παροικίες της λεγομένης ρωσικής παραδόσεως της Δυτικής Ευρώπης καθώς και οι Καρπαθορώσοι της Αμερικής. Φυσικά, σ’ όλες αυτές τις εξελίξεις το Πατριαρχείο της Ρωσίας αντιδρά και προσπαθεί παρασκηνιακώς να δημιουργήσει δικούς του πόλους αναφοράς.

Mολδαβία: Αμέσως μετά την εκλογή του, στις αρχές του 2008, ο πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ έβαλε σε μπελάδες τον Πατριάρχη Ρωσίας Αλέξιο, καθώς δήλωσε ότι σκοπεύει να επανενεργοποιήσει παλιές επαρχίες του πατριαρχείου στη περιοχή της Βεσσαραβίας, σε σημερινά εδάφη της ανεξάρτητης από το 1991 Δημοκρατίας της Μολδαβίας που ανήκαν παλιά στο Πατριαρχείο Ρουμανίας, ενώ τώρα ανήκουν στο Πατριαρχείο της Ρωσίας και κατοικούν σ’ αυτές ορθόδοξοι ρουμανικής και ουκρανικής καταγωγής και (οι προερχόμενοι από τη Μικρά Ασία και έχοντες επιδείξει φιλελληνική δράση στο παρελθόν) «Γκαγκαούζοι». Φυσικά, ο πατριάρχης της Ρωσίας αρνείται κατηγορηματικά να συναινέσει, θεωρώντας αντικανονικά και παράνομα τα επιχειρήματα του Ρουμανίας. Oι σλαβόφωνες Εκκλησίες, όπως και τα Πατριαρχεία Βουλγαρίας και Σερβίας, έχουν δείξει ότι στηρίζουν τη Μόσχα, αντίθετα οι ελληνόφωνες, κρατώντας χαμηλούς τόνους υποστηρίζουν διακριτικά το Βουκουρέστι. Η διαφορά έχει παραπεμφθεί προς διευθετήση στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Κίνα: Ο Πατριάρχης της Ρωσίας Αλέξιος πρόσφατα διαμαρτυρήθηκε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο επιχειρεί «εισπήδηση» στην «Κινέζικη Ορθόδοξη Εκκλησία», την οποία θεωρεί ότι έχει στη δικαιοδοσία του επειδή της παραχωρήθηκε, εκ μέρους του ρωσικού πατριαρχείου, αυτονομία το 1956, χωρίς έκτοτε να έχει σημειωθεί εκ μέρους της Ρωσικής Εκκλησίας κάποια αξιόλογη δραστηριότητα. Η ρωσική αντίδραση οφείλεται στο ότι η Ιερά Μητρόπολις Χόνγκ – Κόνγκ και Απω Ανατολής την οποία ίδρυσε με απόφασή του το 1996 το Οικουμενικό Πατριαρχείο (και στη δικαιοδοσία της οποίας περιλαμβάνεται και η Κίνα) ίδρυσε πρόσφατα νέα εκκλησιαστική επαρχία στη Σιγκαπούρη. Η Μητρόπολη του Χόνγκ – Κόνγκ απαντώντας στο ρώσο πατριάρχη για το θέμα της Κίνας τονίζει ότι οι «μονομερείς ανακηρύξεις «αυτονομιών» εκ μέρους της Ρωσικής Εκκλησίας θυμίζουν εγκόσμιες συμπεριφορές κρατών παλαιού φεουδαρχικού τύπου», σημειώνοντας ότι «βάσει των αποφάσεων των Οικουμενικών Συνόδων αυτονομίες και αυτοκεφαλίες έχει τη δυνατότητα να παραχωρεί μόνο το Οικουμενικό Πατριαρχείο».


* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ, καθηγητής Β/βάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσιο Αρμενίου), Γεν. Γραμμετέας της Ενωσης Θεολόγων ν. Λάρισας (http://theologylar.blogspot.com) και συνεργάτης του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Εκκλησίας της Ελλάδος.

* Δημοσιεύθηκαν - αμφότερα τα άρθρα - στην "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" της Κυριακής (27/07/2008, σελ. 12)