Ενδεκάχρονη η υποχρεωτική εκπαίδευση

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΟΛΕΣ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ *

* Η Α’ Λυκείου νέα «τάξη μετάβασης» * Τα νέα δεδομένα για τη μετάβαση από την 11χρονη, πλέον, υποχρεωτική εκπαίδευση στην αρχική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση - Τι πρέπει να γνωρίζουν μαθητές και γονείς – Τι σημαίνουν οι προτάσεις Βερέμη για 5χρονο Δημοτικό και 4χρονο Λύκειο


Του Χάρη Ανδρεόπουλου *
xaan@theo.auth.gr


Βάσει του Συντάγματος (άρθρο 16, παρ. 3) η υποχρεωτική εκπαίδευση καθορίζεται ως 9χρονης διάρκειας, νοουμένης ως τέτοιας της συνολικής διάρκειας φοιτήσεως στο δημοτικό σχολείο (6 χρόνια) και στο γυμνάσιο (3 χρόνια). Μέχρι πρότινος το καθεστώς αυτό της minimum 9χρονης φοίτησης ίσχυε για την μετάβαση από την υποχρεωτική (Γ’ Γυμνασίου) στην επαγγελματική εκπαίδευση, όπως αυτή λειτουργούσε με την μορφή των Τεχνικών Επαγγελματικών Εκπαιδευτηρίων (Τ.Ε.Ε.) του ν. 2640/1998. Ωστόσο, με τον νόμο 3475/2006 του ΥΠΕΠΘ άλλαξαν τα δεδομένα τόσο στη δομή (οργάνωση και λειτουργία) της Β/βάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης, όσο και στο θέμα της αναγκαίας χρονικής διάρκειας της υποχρεωτικής εκπαίδευσης πριν την ένταξη στην Β/βάθμια επαγγελματική εκπαίδευση, η οποία από 9χρονη «επιμηκύνθηκε» σε 10χρονη, καθώς τώρα για τη μετάβαση στην αρχική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση απαιτείται τίτλος αποφοίτησης από την Α’ τάξη (οποιουδήποτε τύπου) Λυκείου.

Αν μάλιστα συνυπολογισθεί και η καθιέρωση της υποχρεωτικότητας για ετήσια φοίτηση στο Νηπιαγωγείο, όπως θεσπίσθηκε με τον ν. 3518/2006, αρθ. 73, τότε, συνολικά, ο χρόνος φοίτησης στην υποχρεωτική εκπαίδευση μεγενθύνεται στα ένδεκα (11) χρόνια! Τα οποία (μιλάμε πάντα για την υποχρεωτική εκπαίδευση) μπορεί στο μέλλον να μειωθούν σε δέκα (10) αν - και όποτε - ισχύσει η πρόταση που κατέθεσε προχθές ο πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ) κ. Θάνος Βερέμης («ΤΑ ΝΕΑ», 6/8/2008) για μείωση των ετών φοίτησης στο Δημοτικό (από τα 6 στα 5 χρόνια, με παράλληλη αύξηση της φοίτησης στο Λύκειο από τα 3 στα 4 χρόνια, με το τελευταία χρονιά ως «προπαρασκευαστικό» έτος για την εισαγωγή στα ΑΕΙ και ΤΕΙ), αλλά μέχρι τότε θα ισχύει το καθεστώς της 11ετίας που διαμορφώνει ο προπερυσινός ν. 3475.

Με τον νόμο αυτό η Γ’ Γυμνασίου παύει πλέον ν’ αποτελεί την (όπως αποκαλείται στο αντίστοιχο βιβλίο του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού) «τάξη κλειδί», ή την «τάξη μετάβασης» σε άλλη εκπαιδευτική βαθμίδα (βλ. Γκιάστα Ιωαν. κ.α. βιβλίο Σ.Ε.Π. του Γυμνασίου, «Σχεδιάζοντας το επαγγελματικό μου μέλλον», εκδ. ΟΕΔΒ, σελ. 10), αλλά ένα προκαταρκτικό στάδιο για την νέα «τάξη μετάβασης» ή «τάξη – κλειδί», που ως τέτοια καθίσταται πλέον η Α’ Λυκείου. Αναλυτικότερα:

ΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ

Σύμφωνα με ν. 3475/2006 του υπ. Παιδείας επέρχονται ριζικές αλλαγές στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση: 1) Τα Ενιαία Λύκεια μετονομάζονται σε Γενικά Λύκεια, 2) Δημιουργούνται τα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ), 3) Καταργούνται τα ΤΕΕ και, 4) Δημιουργούνται οι Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ).

Η δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση παρέχεται στα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑ.Λ), και τις Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑ.Σ). Φυσικά, εξακολουθούν να λειτουργούν σε μεταγυμνασιακό επίπεδο και τα Εκκλησιαστικά, Μουσικά, Αθλητικά και Καλλιτεχνικά Λύκεια παρέχοντας στοιχεία επαγγελματικής κατάρτισης (π.χ. οι απόφοιτοι του Μουσικού Λυκείου αποκτούν πτυχία βυζαντινής, ευρωπαϊκής μουσικής, παραδοσιακών οργάνων, που αποτελούν τίτλους κατηγορίας ΔΕ - δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης), στο πλαίσιο ωστόσο της γενικής εκπαίδευσης στην οποία υπάγονται, ενώ λειτουργούν και Ναυτικά Λύκεια, ως τομέας στα ΕΠΑΛ με ειδικότητες (βοηθών) πλοιάρχων και (βοηθών) μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού.

* Στα ΕΠΑΛ τα προγράμματα διδασκαλίας περιλαμβάνουν μαθήματα γενικής παιδείας, μαθήματα τεχνικά - επαγγελματικά και εργαστηριακές ασκήσεις. Στην Α’ τάξη, οι μαθητές παρακολουθούν τα κοινά μαθήματα και όλα τα μαθήματα του κύκλου που επιλέγουν. Στη Β’ παρακολουθούν τα κοινά μαθήματα και όλα τα μαθήματα ενός τομέα που επιλέγουν ενώ στην Γ’ τάξη παρακολουθούν τα μαθήματα της ειδικότητας που επιλέγουν και τα οριζόμενα για την ειδικότητα μαθήματα γενικής παιδείας. Στην Α΄ τάξη εγγράφονται οι κάτοχοι απολυτηρίου Γυμνασίου, χωρίς εξετάσεις. Στην Β΄ τάξη εγγράφονται οι προαγόμενοι στη Β΄ τάξη του Επαγγελματικού ή Γενικού Λυκείου και οι κάτοχοι πτυχίου Α΄ Κύκλου ΤΕΕ . Στη Γ΄ τάξη εγγράφονται οι προαγόμενοι από τη Β’ τάξη του ΕΠΑ.Λ. Οι προαγόμενοι στη Β΄ τάξη του Επαγγελματικού Λυκείου, μπορούν να εγγράφονται στη Β΄ τάξη του Γενικού Λυκείου. Οι απόφοιτοι των ΕΠΑ.Λ. αποκτούν και πτυχίο (επιπέδου 3) για να ασκήσουν επάγγελμα και απολυτήριο (ισότιμο του ΓΕ.Λ.) για να διεκδικήσουν την είσοδό τους στα ΑΕΙ και ΤΕΙ.

* Στις ΕΠΑ.Σ (οι οποίες λειτουργούν ως δομές του υπ. Παιδείας, αλλά και άλλων υπουργείων, όπως του Υγείας, του Γεωργίας, καθώς και στον Ο.Α.Ε.Δ.) προσφέρονται ειδικότητες που δεν απαιτούν θεωρητική υποστήριξη, αλλά επικεντρώνονται κυρίως στην πρακτική εξάσκηση, ώστε οι απόφοιτοί τους να εντάσσονται άμεσα στην αγορά εργασίας ως ειδικευμένοι τεχνίτες (επιπέδου 3, σαν «εργοδηγοί»). Η φοίτηση εδώ είναι διετής και περιλαμβάνει τις τάξεις Α΄ και Β΄ οι οποίες οργανώνονται σε τμήματα ειδικότητας. Στην Α΄ τάξη των ΕΠΑ.Σ εγγράφονται χωρίς εξετάσεις οι μαθητές που προάγονται στη Β΄ τάξη των Επαγγελματικών ή Γενικών Λυκείων.

Πρέπει να ξεκαθαρισθεί και συνειδητοποιηθεί ότι οι απόφοιτοι του Γυμνασίου δεν μπορούν να εγγραφούν κατ’ ευθείαν στις ΕΠΑ.Σ. Θα πρέπει πρώτα να περάσουν από την Α’ τάξη του ΕΠΑ.Λ (ή του ΓΕ.Λ)! Κάτι που σημαίνει ότι ουσιαστικά η λεγόμενη υποχρεωτική εκπαίδευση από 9χρονη έχει εξελιχθεί σε 10χρονη!

ΤΟ ΝΕΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ

Ο ν. 3475/2006 δημιουργεί νέο καθεστώς για τη μετάβαση από την υποχρεωτική στην αρχική και αμιγώς επαγγελματική εκπαίδευση (νοουμένης ως τέτοιας αυτής που παρέχεται στις ΕΠΑ.Σ., όπου το πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνει μαθήματα αμιγώς τεχνικοεπαγγελματικά και εργαστηριακές ασκήσεις, άρα επί της ουσίας θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για παροχή τεχνικής κατάρτισης). Στις πλέον σημαντικές διατάξεις του νέου νόμου συγκαταλέγεται, κατά τη γνώμη μας, εκείνη η οποία ορίζοντας τις προϋποθέσεις φοίτησης στη Β΄ τάξη του Λυκείου αμφοτέρων των τύπων (ΕΠΑΛ, ΓΕΛ) επί της ουσίας θεσμοθετεί και καθιερώνει την 10χρονη εκπαίδευση, καθώς στην εν λόγω διάταξη περί «Φοίτησης και εγγραφής στα ΕΠΑ.Λ.» ορίζεται ότι:

α) «Στη Β’ τάξη εγγράφονται οι προαγόμενοι στη Β΄ τάξη του Επαγγελματικού, ή – εναλλακτικά – του Γενικού Λυκείου», (ν. 3475/06, αρθ. 5. παρ. 2). Η εναλλακτική αυτή δυνατότητα, σύμφωνα με την εμπειρία μας το Γυμνάσιο – Λύκειο Αρμενίου, αξιοποιείται από αποφοίτους επαρχιακών Γυμνασίων, οι οποίοι ενώ σκοπεύουν να παρακολουθήσουν μελλοντικά σπουδές σε ΕΠΑ.Λ. ή ΕΠΑ.Σ., συνεχίζουν τη φοίτησή τους στο (αν υπάρχει, συνήθως συστεγαζόμενο) Γενικό Λύκειο, για λόγους οικονομικούς (επειδή ΕΠΑ.Λ. και ΕΠΑ.Σ. υπάρχουν μόνο στα μεγάλα αστικά κέντρα των νομών) και αφού περατώσουν τη φοίτησή τους στην Α’ τάξη ΓΕ.Λ. (του χωριού τους) τότε εγγράφονται στη Β’ τάξη ΕΠΑ.Λ. ή Α’ τάξη ΕΠΑ.Σ. της επιλογής τους (που συνήθως λειτουργούν στη πρωτεύουσα του νομού και άρα απαιτείται καθημερινή μετακίνηση).

β) «Οι προαγόμενοι στη Β΄τάξη του Επαγγελματικού Λυκείου μπορούν να εγγράφονται στη Β’ τάξη του Γενικού Λυκείου» (ν. 3475/06, αρθ. 5. παρ. 5).

Από τα παραπάνω προκύπτει σαφώς ότι καθιερώνεται πλέον μια αμφίδρομη σχέση κινητικότητας ανάμεσα στη γενική και τεχνική εκπαίδευση, στο επίπεδο της πρώτης (Α’) λυκειακής (αμφοτέρων των τύπων) τάξης, η οποία έτσι καθίσταται εκ των πραγμάτων η «τάξη μετάβασης» μετά από την οποία ακολουθεί ο δρόμος της οριστικής επιλογής:

α) είτε για συνέχιση περαιτέρω σπουδών μέσω δύο ισοτίμων σχολείων Β/βάθμιας εκπαίδευσης (ΓΕ.Λ, ΕΠΑ.Λ.) με μεσοπρόθεσμο μελλοντικό στόχο την εισαγωγή στη τριτοβάθμια (ΑΕΙ, ΤΕΙ) εκπαίδευση, ή,

β) τη συνέχιση σπουδών σε ΕΠΑ.Σ. με σκοπό την επαγγελματική εκπαίδευση σε κάποια ειδικότητα και μελλοντικό στόχο, όχι ανώτερες ή ανώτατες σπουδές, αλλά την είσοδο του πτυχιούχου της ΕΠΑ.Σ. στην αγορά εργασίας.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΜΕΣΩ Σ.Ε.Π.

Οι παραπάνω αλλαγές παρά το γεγονός ότι παρήλθε διετία από τη ψήφιση του νόμου, όπως προκύπτει από την εμπειρία μας, δεν έγιναν ευρέως γνωστές, με αποτέλεσμα πολλοί μαθητές και γονείς να θεωρούν ότι και σήμερα ισχύει το καθεστώς της 9χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης, μετά την ολοκλήρωση της οποίας ο μαθητής θα μπορεί να στραφεί στη επαγγελματική εκπαίδευση, όπως συνέβαινε μέχρι το 2006, οπότε όταν τελείωνε κάποιος το Γυμνάσιο μπορούσε, εάν το επιθυμούσε, να συνεχίσει στα λειτουργούντα τότε Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια (ΤΕΕ), σχολεία αμιγώς τεχνικά τα οποία θα μπορούσε να πεί κάποιος ότι αποτελούσαν τη προτύπωση των σημερινών ΕΠΑ.Σ. Θα πρέπει να γίνει σαφές – το ξανατονίζουμε - ότι σήμερα ο απόφοιτος Γυμνασίου δεν μπορεί να εγγραφεί απ’ ευθείας σε τεχνικό σχολείου τύπου ΤΕΕ, όπως είναι η ΕΠΑ.Σ. Αυτό που ισχύει σήμερα είναι ότι για να εγγραφεί κάποιος στις ΕΠΑ.Σ. θα πρέπει να ολοκληρώσει 10ετή κύκλο υποχρεωτικής εκπαίδευσης (6 χρόνια στο Δημοτικό, 3 στο Γυμνάσιο και την Α’ λυκειακή (ΓΕΛ, ή ΕΠΑ.Λ.) τάξη, όπως επιτάσσει η παρ. 1, του αρθ. 11 του ν. 3475/2006. Για τα παιδιά που γράφτηκαν στο Νηπιαγωγείο τη σχολική χρονιά 2007 – 2008 (χρονιά από την οποία ίσχυσε η υποχρεωτική φοίτηση), αυτός ο κύκλος - της υποχρεωτικής εκπαίδευσης - θα έχει ενδεκάχρονη (11) διάρκεια

* Επειδή ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός (Σ.Ε.Π.) ορίζεται και ως ένας θεσμός επικούρησης του ανθρώπου θα πρέπει η ενημέρωση που προσφέρει στο μαθητή για τους δρόμους που ανοίγονται μπροστά του, να είναι υπεύθυνη, έγκυρη και έγκαιρη. Συνεπώς μετά τις ως άνω περιγραφείσες αλλαγές στο χώρο της Β/βάθμιας εκπαίδευσης, και επειδή ο Σ.Ε.Π. οφείλει να στέκεται αρωγός στο μαθητή, καθίσταται αναγκαία η αναδιάρθρωση αλλά και κάποιες επιμέρους αλλαγές στη ύλη των βιβλίων τόσο της Γ’ Γυμνασίου, όσο και της Α’ Γενικού Λυκείου. Αντίστοιχες με τις ως άνω μεταβολές στα βασικά εγχειρίδια, θα πρέπει ασφαλώς να περιληφθούν και στην ύλη των λοιπών, νέων εκδόσεων του ΟΕΔΒ που αφορούν στο Σ.Ε.Π., όπως τα (θεωρούμενα ως συμπληρωματικό υλικό για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων) βιβλία «Σπουδές μετά το Γυμνάσιο», «Σπουδές μετά το Λύκειο», «Σπουδές και Απασχόληση», «Οδηγός γονέων», «Οδηγός επαγγελμάτων», κλπ. (Φυσικά, θα πρέπει να εκδοθεί και βιβλίο Σ.Ε.Π. για την Α’ τάξη του ΕΠΑ.Λ. - το οποίο σήμερα είναι ανύπαρκτο (!) και οι συνάδελφοι διδάσκουν το μάθημα χρησιμοποιώντας σημειώσεις…).

Εκ του νόμου ο Σ.Ε.Π. «στοχεύει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών, στη πληροφόρησή τους για τις επαγγελματικές διεξόδους, στην ενημέρωσή τους για τα μεταβατικά στάδια προς την επαγγελματική αποκατάσταση και την αρμονική ένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο» (ν. 1566/85, αρθ. 37). Συνεπώς οφείλει, ως σχολική εφαρμογή, να εφοδιάζει με πληροφορίες και γνώσεις τους νέους και να τους αναπτύσσει δεξιότητες χρήσιμες και για να αποκτήσουν τη πρώτη τους απασχόληση, αλλά και για να αντιμετωπίζουν με επιτυχία και προσαρμοστικότητα το δυναμικά εξελισσόμενο περιβάλλον εργασίας, στο οποίο πρόκειται αργότερα να ενταχθούν, να εργασθούν και να ζήσουν. Ολοι σχεδόν όσοι ασχολούνται με την Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό δέχονται ότι, για να μπορέσει το άτομο να διαλέξει σωστά στη σχολική ή επαγγελματική κατεύθυνση που θα ακολουθήσει, πρέπει να γνωρίζει τι υπάρχει.(βλ. Κασσωτάκη Μιχ., «Οι πολιτικές διαστάσεις του θεσμού του Σ.Ε.Π.» στο περιοδικό «Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης», τ. 3, Αθήνα, 1983, σελ. 118). Ειδικότερα μάλιστα υποστηρίζεται ότι ανάμεσα στους παράγοντες που θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπ’ όψιν από όσους ασκούν Συμβουλευτική και Σ.Ε.Π. είναι και η ακριβής σχέση της γενικής με την επαγγελματική εκπαίδευση, προς πληροφόρηση, φυσικά, των μαθητών, προκειμένου οι τελευταίοι να ενημερωθούν υπεύθυνα και να διαμορφώσουν μια αντικειμενική εικόνα των δεδομένων στην γενική και επαγγελματική εκπαίδευση για να λάβουν εν συνεχεία τις όποιες αποφάσεις τους.

Με τη συστηματική και υπεύθυνη πληροφόρηση οι νέοι και οι οικογένειές τους θα απαλλαγούν από τα στοιχεία εκείνα που περιορίζουν την ελευθερία των επαγγελματικών τους προτιμήσεων και τους εμποδίζουν να σκεφθούν ψύχραιμα πάνω στο μέλλον και θα διαλέξουν το επάγγελμά τους με γνώμονα περισσότερο τη λογική και τη γνώση παρά το συναίσθημα, αναφέρει ο καθηγητής Μιχ. Κασσωτάκης («Η πληροφόρηση για τις σπουδές και τα επαγγέλματα», εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα, 2000, σελ. 26), αναδεικνύοντας την αξία που έχει η γνώση και την ευθύνη που έχει ο Σ.Ε.Π. να την προσφέρει.

* O Xάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ, συνεργάτης της εφημ. «Ελευθερία», του Ρ/Σ της Ιεράς Μητρόπολης Λάρισας (96,3 FM) και καθηγητής Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσιο – Λύκειο Αρμενίου ν. Λάρισας) δραστηριοποιούμενος και σε εφαρμογές του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Σ.Ε.Π.).

* ΑΡΘΡΟ στην ¨Ελευθερία" της Κυριακής (10/08/2008, σελ. 10)

* Το άρθρο στην "Ε" αναδημοσιεύθηκε (13/08/2008) στην ιστοσελίδα του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ, duth):

http://career.duth.gr/cms/?q=node/23097&page=1

http://career.duth.gr/cms/files/education_24.pdf