Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου 2010

"Πολιτισμικός ταξιδιώτης", ένα νέο βιβλίο του Δημ. Νταφούλη


Πολιτισμικός ταξιδιώτης

Άρωμα ζωής – αμφίδρομον χρέος

Του Χάρη Ανδρεόπουλου *

«Πολιτισμικός ταξιδιώτης» τιτλοφορεί το καινούργιο του λογοτεχνικό βιβλίο ο Δημ. Νταφούλης, ένα βιβλίο μέσ’ απ’ το οποίο ζωντανεύει, με τρόπο προσιτό και εύληπτο η ελληνορθόδοξη παράδοση κι ο πολιτισμός μας, αυτή τη φορά όχι η εντός Ελλάδος ελληνορθόδοξη παράδοση κι’ ο πολιτισμός, όπως με το προηγούμενο βιβλίο του «Αναδρομές στο χθές – διαδρομές του σήμερα», που παρουσιάσαμε προ 3ετίας (18 Οκτ. 2007) στην ίδια αίθουσα, αλλά η εκτός Ελλάδος θρησκευτική μας παράδοση κι΄ ο εθνικός μας πολιτισμός, όπως πρεσβεύονται από τον απόδημο - τον όπου γης - Ελληνισμό. μέρος του οποίου και ο ίδιος υπήρξε στη διάρκεια της εκπαιδευτικής του σταδιοδρομίας.

Ο συγγραφέας έχοντας στις αποσκευές του - και πέρα από τη μόρφωση που πήρε από τη μάνα και το πατέρα του, από την οικογένεια, το σπίτι του - ένα πλούσιο βιογραφικό, ευτύχησε να υπηρετήσει ως στέλεχος της εκπαίδευσης στο εξωτερικό και να ζήσει τις συναρπαστικές εμπειρίες που περιγράφει στο βιβλίο για τη ζωή του απόδημου Ελληνισμού, για τους καημούς και τα πάθια του, τον αγώνα του για το σήμερα, την αγωνία του για το αύριο.

Προσωπικά και μ’ αφορμή τις φιλικές συζητήσεις που είχαμε με το συγγραφέα για τις εμπειρίες του, το είχα σαν διαίσθηση ότι κάποια στιγμή όλες αυτές τις αφηγήσεις κάποτε θα τις κατέγραφε σε ένα βιβλίο – και το εγχείρημα της έκδοσης αυτού του βιβλίου δικαίωσε τη προσδοκία μου και με επιβεβαίωσε πολύ ευχάριστα. Διαβάζοντάς το η μνήμη μου επέστρεφε σε συζητήσεις μας και στις συνεχείς και γλαφυρές αναφορές του Δημήτρη για τη θητεία του ως επιθεωρητή ελληνικών σχολείων του εξωτερικού και συγκεκριμένα στις χώρες της BENELUX (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) για τις σχέσεις συνεργασίας του με τις ελληνικές κοινότητες και, ενώ και, κυρίως, αυτό που δεν ξεχνούσε ποτέ να αναφέρει και να επισημάνει ήταν οι δημιουργικές σχέσεις του με τον οικείο Επίσκοπο, τον μητροπολίτη Βελγίου του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου και τους λοιπούς αρχιερείς, για τους οποίους μιλούσε με πολύ σεβασμό και αγάπη, ένας σεβασμός για την Εκκλησία μας και τους ποιμένες της και μια αγάπη που είναι απολύτως έκδηλη από τη πρώτη μέχρι τη τελευταία σελίδα το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζουμε. Και σ’ αυτό του το βιβλίο, εξ άλλου ο Δημ. Νταφούλης, μας δίνει τη σοφή συμβουλή του ότι θεμέλια της κοινωνίας για μας - όπου κι΄ αν βρισκόμαστε, στη Ελλάδα ή στα ξένα - για εμάς που έχουμε αυτή τη πατρίδα κι’ αυτή τη θρησκεία, θεμέλια είναι αυτά που μας έμαθαν οι πατεράδες και οι μανάδες μας, είναι η Οικογένεια, η το Σχολείο και η Εκκλησία. Μας διδάσκει ότι Πολιτισμός μας είν’ η πίστη μας, η ιστορία μας η παράδοσή μας, στοιχεία που τα κουβαλάμε όπου πάμε.

Το περιεχόμενο των κειμένων δεν χαρακτηρίζεται από νοησιαρχία, ιστορισμό και προσφορά στερεότυπης γνώσης, αλλά έχοντας χριστοκεντρικό και πατριωτικό προσανατολισμό και σεβόμενο τις αρχές της ορθόδοξης ανθρωπολογίας και της ελληνικής ιδιοπροσωπίας διεγείρει με έντεχνο τρόπο και λόγο το γνήσια πατριωτικό και το θρησκευτικό συναίσθημα, αναδεικνύοντας, μεταφέροντας και προσφέροντας στον αναγνώστη τα βασικά στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της θρησκευτικής μας πίστης, που αποτέλεσαν τα ισχυρά θεμέλια για να διατηρήσουν οι απόδημοι συμπατριώτες μας άσβεστη την αγάπη τους στη πολιτιστική τους κληρονομιά, την ελληνική, και αδιάλειπτη τη πνευματική τους σχέση και θέση στο σώμα της Εκκλησίας μας, της Ορθοδοξίας μας.

Ποια είναι η «περιουσία» που πρέπει να φυλάξει σαν κόρη οφθαλμού στα ξένα ο Ελληνας μετανάστης; Ο συγγραφέας του βιβλίου, στην ιστορία που ξεδιπλώνει, τη περικλείει σ’ ένα μικρό δεματάκι που του δίνει η μάνα στο γιό όταν τον αποχαιρετά: Τι περιέχει αυτό το δεματάκι: μια εικόνα του Αϊ – Γιώργη, του προστάτη του χωριού, μια της Ανάστασης του Χριστού, ένα μικρό μπουκαλάκι μικρό με τον Εσταυρωμένο μέσα, ένα φυλαχτό ραμμένο σε πανί και κεντημένα τα αρχικά γράμματα Ι.Χ. (Ιησούς Χριστός) με χρωματιστές κλωστές, την Καινή Διαθήκη, μια σημαιούλα ελληνική και το Αναγνωστικό βιβλίο της Γ΄ Δημοτικού, «Ο γυρισμός του Οδυσσέα». «Αυτό το δεματάκι που έχει μέσα το Χριστό και τη σημαία, είναι η περιουσία σου, αυτό μη το ξεχάσεις ποτέ λέει η μητέρα στο παιδί της που ετοιμάζεται να ξενιτευτεί και τον παρακαλεί: «Ακου, αυτά να τα σέβεσαι. Να τα πιστεύεις. Μην ξεχάσεις ποτέ τη πίστη σου. Εμένα δεν με πειράζει. Τον Χριστό μας όμως ποτέ. Την Καινή Διαθήκη να τη διαβάζεις, μπορεί να βρεθείς με τίποτα αντίχριστους. Μη σε ξεγελάσουν. Αυτά δεν πωλούνται, ούτε αγοράζονται. Τα έχουμε από τη μάνα μας κι’ εκείνη απ’ τη δική της, δυό χιλιάδες χρόνια τώρα! Το φυλαχτό να το καρφιτσώσεις στο φανελάκι σου, δίπλα στη καρδιά σου και κάθε πρωϊ σαν ανοίγεις τη πόρτα σου να φύγεις, να κάνεις το σταυρό σου. Αυτός είναι η δύναμή σου…». Αυτή είναι η περιουσία μας, κι’ εδώ και, κατά μείζονα λόγο, στα ξένα. Λίγα πράγματα ενδεχομένως για τους άλλους, πολλά, ή μάλλον, σχεδόν όλα για εμάς, καθώς συμβολίζουν την ουσία μας, την περιουσία μας, το «εικονοστάσι» μας, τη σεμνότητα και τη ταπεινότητά μας, όπως τη περιγράφει κι’ ο ποιητής του Αιγαίου, ο Ελύτης, θεολογώντας στον «Ηλιο τον ηλιάτορα»: “Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος να 'ν' ήμερος να 'ναι άκακος λίγο φαΐ λίγο κρασί Χριστούγεννα κι Ανάσταση”.

Ακολουθώντας το δρόμο, της βιωματικής προσέγγισης ο Δημ. Νταφούλης ως δάσκαλος και συγγραφέας δεν στέκεται απέναντι στον αναγνώστη, αλλά δίπλα του, όχι απλά για να του μεταφέρει ένα μήνυμα, αλλά για να συνυπάρξει και να συμπορευθεί μαζί του στο δρόμο της χριστιανικής αλήθειας, να τον οδηγήσει στις ομορφιές της ελληνορθόδοξης παράδοσης. Η διακονική διδασκαλία την οποία υπηρετεί ως διαχρονικός λειτουργός της παιδείας διακρίνεται για την ευαισθησία και τη διάκριση, αλλά κυρίως για την αυθεντικότητα και τη γνησιότητα του μηνύματος που εκπέμπει.

Ο Δημ. Νταφούλης υπηρετεί θρησκευτικές, ιστορικές, παιδαγωγικές αρχές μεταλαμπαδεύει αξίες, χωρίς εκπτώσεις. Διδάσκει Χριστό και Ελλάδα, όχι τόσο επειδή έτσι το επιβάλλουν το Σύνταγμα και οι νόμοι της πατρίδας μας, αλλά επειδή είναι ο ίδιος, ως πρόσωπο, γνήσιος και αυθεντικός φορέας και εκφραστής αυτών των αρχών και αξιών. Δίνει ευθύς εξ αρχής το στίγμα του, και σ’ αυτό του το βιβλίο, μέσα από το διήγημά του: “Στην ξενιτιά», γράφει, «η οικογένεια είναι κάτι παραπάνω απ΄ ότι εδώ στη πατρίδα. Είναι χώρος ιερός και άγιος, όπου ο άνθρωπος γίνεται συνδημιουργός με το Θεό. Μαθαίνει να μοιράζεται, να χαίρεται, ν’ αγαπά, να προστατεύει, να βοηθά… Είναι όπως το θυσιαστήριο της Εκκλησίας! Το πρόβλημα του ενός είναι πρόβλημα και του άλλου. Είναι το λιμανάκι της ζωής όλων μας! Η οικογένεια είναι η «κιβωτός» όπου φυλάσσονται ήθη, έθιμα και παραδόσεις μιας ολόκληρης ζωής!». Για την Εκκλησία υπογραμμίζει ότι ειδικά για τον απόδημο Ελληνα αποτελεί «τη σημαιοφόρο της προσπάθειας να διατηρήσουν οι Ελληνες της διασποράς την πολιτισμική τους ταυτότητα», ενώ, ο συγγραφεάς γνωρίζοντας ως θεολόγος και εξαίροντας και τη σημασία του ήθους που εκφράζει ο Ελληνας μετανάστης κάνει και αναφορά στην αξία της λειτουργίας μετά τη λειτουργία. «Η θεία λειτουργία δεν τελειώνει στα ξένα με το «Δι’ ευχών» του δεσπότη», γράφει, «γιατί μετά καθόμαστε όλοι γύρω σε τράπεζες, σε κοινό χώρο, τις «αγάπες», όπως λέγανε οι πρώτοι χριστιανοί και πίνουμε το καφέ μας ακούγοντας τις συμβουλές του ποιμανάρχη μας που όλους μας ξέρει με τα μικρά ονόματα. Σαν κλώσσα με κλωσσόπουλά της είναι η Εκκλησία μας στο εξωτερικό. Ολους μας φροντίζει και για όλους νοιάζεται…»

Αυτό που καταφέρνει ο Δημ. Νταφούλης, όντας, όπως προείπαμε, φορέας ο ίδιος αυτών των αξιών και μέσω της βιωματικής προσέγγισης που χρησιμοποιεί, τουτέστιν της αφηγηματικής ανασύνθεσης θεμάτων από τη ελληνορθόδοξη παράδοση – αυτό, λοιπόν, που καταφέρνει - είναι να δημιουργεί ατμόσφαιρα συναισθηματικής φόρτισης και ιερής μυσταγωγίας, μια ατμόσφαιρα που αποτελεί το απαραίτητο πνευματικό κλίμα για τη μετάδοση του μορφωτικού αγαθού. Ο αείμνηστος φιλόσοφος και παιδαγωγός Κων. Γεωργούλης επισημαίνει στα συγγράματά του ότι «η διδασκαλία περί των Θρησκευτικών νοείται μόνον σε μια ατμόσφαιρα εξυψωμένη συναισθηματικά». Και αυτή η ατμόσφαιρα δημιουργείται από διδάσκοντες που πιστεύουν αυτά που γράφουν, συγκλονίζονται από αυτά που διδάσκουν, γιατί τα ζούν οι ίδιοι. Μιλούν με τη καρδιά τους. Και «εκ του περισσεύματος της καρδίας», κατά τη Γραφή, «λαλεί το στόμα τους» (Ματθ. 12,34). Ο συγγραφέας του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα χειρίζεται άριστα αυτή της τέχνη της παιδαγωγικής, όχι μόνο επειδή είναι άριστος επιστήμονας με μεταπτυχιακές σπουδές, αλλά – και κυρίως – επειδή αυτά που γράφει τα πιστεύει. Και, συνεπώς, γράφοντας «λαλεί εκ του περισσεύματος της καρδίας του».

Σε μια εποχή που μέσα από τη μόδα και τον συρμό διαχρονικές αξίες παραθεωρούνται και παραδοσιακές αρχές εξανεμίζονται, οι θέσεις αυτές του Δημ. Νταφούλη θα μπορούσαν κάλλιστα ν΄ χαρακτηρισθούν ως ένα είδος «επαναστατικής διακήρυξης» κόντρα στη επιχειρούμενη μέσω της παγκοσμιοποίησης (= «εξαμερικανοποίησης») ισοπέδωση. Και είναι ευχής έργο να διαβασθεί και αυτό το βιβλίο όσο το δυνατόν από περισσότερους φίλους, για να θυμηθούμε τις αξίες της ελληνορθόδοξης παράδοσης, που τις διατηρούν και πρεσβεύουν κατά τον καλύτερο οι συμπατριώτες μας στο εξωτερικό.

Ο Δημ. Νταφούλης ως παιδαγωγός του μέτρου και πρεσβευτής της μεσότητας και σ’ αυτό του το βιβλίο γίνεται ένας απολαυστικός εκφραστής της παράδοσης, χωρίς ωστόσο – και αυτό θέλω να το υπογραμμίσω - σε καμμιά περίπτωση να είναι ή να γίνεται παραδοσιαρχικός, δηλ. να παραμένει προσκολλημένος στο χθές. Θέλει μια παράδοση που γίνεται φλόγα και φωτίζει το μέλλον και όχι μια παράδοση που παραπέμπει σε πρακτικές και νοοτροπίες μουσείου. Παράλληλα είναι ένθερμος θιασώτης της προοδευτικότητας των πραγμάτων, χωρίς σε καμμιά περίπτωση να γίνεται προοδόπληκτος. Π.χ τάσσεται υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας – «ας είναι καλά όσοι ενδιαφέρθηκαν και μπήκαμε στην ευρωπαϊκή οικογένεια», γράφει – συνηγορεί στην ενσωμάτωσή μας στη ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών, αρνείται, όμως, την αφομοίωσή μας στη ξένη νοοτροπία, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτό θα σημάνει την απώλεια της ιδιοπροσωπίας μας. Γίνεται ο Δημ. Νταφούλης με το βιβλίο του αυτό ένας διαπρύσιος κήρυκας της ελληνορθόδοξης παράδοσης, μέσα από ένα πνεύμα κοσμοπολίτικο και οικουμενικό, όπως εκφράζεται και από τις συχνές και πυκνές του αναφορές στον Απόστολο Παύλο και τον Πλάτωνα, ένα πνεύμα το οποίο στοχεύει στην ανάδειξη της ορθόδοξης παράδοσης ως βασικής συνιστώσας και ως κεντρικού άξονα της κοινωνικής συνοχής του Ελληνισμού, αλλά και της συνάντησής της με πολιτιστικές ταυτότητες άλλων λαών της οικουμένης. Ενώ, κατά τη γνώμη μου διόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι το βιβλίο αρχίζει με (εξώφυλλο) τον Παρθενώνα της Αθήνας και τελειώνει με (οπισθόφυλλο) την Αγιά Σοφιά της Ρωμιοσύνης, φανερώνοντας τη πρόθεση του συγγραφέα να αναδείξει και εξάρει την αρμονική σύζευξη των δύο αιώνιων αυτών συμβόλων των όπου γης Ελλήνων, ως των συνεκτικών στοιχείων εκείνων που συγκροτούν την ελληνορθόδοξη παράδοση και κατευθύνουν τη πορεία του Ελληνισμού εντός και εκτός Ελλάδος.

Ευχαριστώ τον δάσκαλο – και βάζω στη λέξη της ιερότητα που της δίδει η παράδοσή μας - τον εκλεκτό συνάδελφο θεολόγο και αγαπητό φίλο που μου ξαναέδωσε την ευκαιρία, εξ αφορμής αυτής της βιβλιοπαρουσίασης, να ξανανιώσω την ομορφιά της ελληνορθόδοξης παράδοσης μέσα από τον γλαφυρό μυθιστορηματικό του λόγο. Και εύχομαι να μην αργήσει η στιγμή που θα ξανανταμώσουμε, ξανά εδώ, μ’ αφορμή την έκδοση του επόμενου βιβλίου του. Σας ευχαριστώ!.
* Πρόκειται για την ομιλία μου τη βραδιά της παρουσίασης του βιβλίου στη (κατάμεστη!) αίθουσα του Χατζηγιαννείου Πνευματικού κέντρου του δήμου Λάρισας (2/11/2010, 8 μ.μ). Συμπαρουσιαστές ήταν ο Σχολικός Σύμβουλος Α/θμιας κ. Δημ. Καραδήμος και ο φιλόλογος καθηγητής Χαρ. Στεργιούλης

Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου 2010

Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια


Η Ορθόδοξη Χριστιανική Ομολογία, αποτελώντας τη δεδηλωμένη θρησκευτική επιλογή περίπου τριακοσίων εκατομμυρίων ανθρώπων σε παγκόσμια κλίμακα, υφίσταται ακόμα και σήμερα, σε μία εποχή αφθονίας της πληροφόρησης από πληθώρα πηγών, ως μία terra incognita όσον αφορά πολλά στοιχεία της πλούσιας και δυναμικής της παράδοσης.

Η ευρεία και πολύγλωσση βιβλιογραφία επί θεμάτων ορθοδόξου πίστεως βοηθά τον εξειδικευμένο ερευνητή αλλά δημιουργεί αμηχανία στον αναγνώστη που αναζητά μία αξιόπιστη πληροφορία. Επιπλέον οι πηγές του διαδικτύου, λόγω της φύσης του μέσου, είναι συχνά επισφαλείς χωρίς να υφίστανται επιστημονικό έλεγχο και ακαδημαϊκή τεκμηρίωση. Αυτό το κενό στην τεκμηριωμένη γνώση για την Ορθοδοξία ως θρησκευτικό, ιστορικό και πολιτιστικό φαινόμενο αλλά, συνάμα, και ως ζωντανή και εξελισσόμενη θεολογική και βιωματική εμπειρία θέλησε να καλύψει μία ακαδημαϊκή ομάδα από το χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών.

Το έναυσμα δόθηκε από τον εκδοτικό οίκο «Στρατηγικές Εκδόσεις, Ιω. Φλώρος» που από μακρού χρόνου είχε συλλάβει την ιδέα της έκδοσης μιας πολύτομης εγκυκλοπαίδειας που θα αφορούσε την Ορθοδοξία. Από γενική έρευνα του εκδοτικού οίκου, που εκτείνεται μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, αποκαλύπτεται ότι η Ελλάδα είναι χώρα των «Εγκυκλοπαιδειών», αφού σε αναλογία πληθυσμού, που αποτελεί πάντοτε τη βάση για την εξαγωγή στατιστικών συμπερασμάτων, έχει μέχρι σήμερα τεθεί σε κυκλοφορία ο μεγαλύτερος αριθμός εγκυκλοπαιδειών (γενικών και ειδικών). Έτσι, εκτιμάται ότι το ελληνικό κοινό είναι εξοικειωμένο με την ιδέα αλλά και τη χρήση του εργαλείου αυτού της γνώσης που λέγεται «εγκυκλοπαίδεια» σε ποσοστό που, ενδεχομένως, υπερβαίνει το μέσο όρο λαών υψηλού μορφωτικού επιπέδου, όπως για παράδειγμα αυτοί των βόρειων ευρωπαϊκών χωρών. Από την ίδια έρευνα, προέκυψε ότι δεν υφίσταται εγκυκλοπαίδεια της Ορθοδοξίας σε χώρες του εξωτερικού, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία κ.α., ούτε στην αγγλική ούτε σε άλλη γλώσσα, με εξαίρεση την υπό έκδοση Ρωσική Θρησκευτική Εγκυκλοπαίδεια.

Η εκδοτική πρωτοβουλία που έλαβε το όνομα «Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια» συνάντησε την ένθερμη στήριξη ικανής ομάδας επιστημόνων εγνωσμένου κύρους από τους οποίους συγκροτήθηκε η εποπτική και συντακτική επιτροπή. Διευθυντής σύνταξης του εγχειρήματος ανέλαβε ο Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. στον Τομέα της Βιβλικής Γραμματείας, Πέτρος Βασιλειάδης, με μέλη της εποπτικής επιτροπής τον Ομότιμο Καθηγητή του Α.Π.Θ. Γρηγόριο Ζαχαρόπουλο, τους Καθηγητές του Ε.Κ.Π.Α. Σεβ. Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο Σαββάτο και Γεώργιο Φίλια και Αρχισυντάκτη τον Καθηγητή της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών Δημ. Πασσάκο. Στη συγγραφική ομάδα μετέχει το σύνολο των μελών του διδακτικού προσωπικού των δύο θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης, μέλη του διδακτικού προσωπικού των Ανωτάτων Εκκλησιαστικών Ακαδημιών, μαζί με ερευνητές άλλων κλάδων των ανθρωπιστικών επιστημών καθώς και Επισκόπους της Εκκλησίας της Ελλάδος και των ελληνόφωνων εκκλησιαστικών διοικήσεων με εγνωσμένη συνεισφορά στα θεολογικά γράμματα.

Στόχος είναι η δημιουργία μίας όσο το δυνατόν πληρέστερης εγκυκλοπαίδειας που θα καλύπτει τις ανάγκες του αναγνωστικού κοινού στο γνωσιολογικό αντικείμενο της Ορθοδοξίας με σκοπό ο αναγνώστης να μπορεί εύκολα και γρήγορα να ανατρέχει στο θέμα που τον ενδιαφέρει και να ικανοποιεί τις απαιτήσεις του με ακριβή και ολοκληρωμένο τρόπο.

Οι τομείς που θα καλυφθούν είναι οι εξής:1. Ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 2. Θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 3. Ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 4. Ιστορία των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων. 5. Ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος και των λοιπών αυτοκεφάλων Εκκλησιών. 6. Ιστορία των Μητροπόλεων και Ιερών Μονών όλων των Ορθοδόξων χωρών και Ορθοδόξων ιεραποστολών. 7. Παρουσίαση όλων των Ορθοδόξων Θεολογικών Σχολών. 8. Βίοι αγίων και σύγχρονων γεροντικών μορφών. 9. Βιογραφίες Ιεραρχών, Ηγουμένων και θεολόγων. 10. Παρουσίαση του έργου των Πατέρων και των Οικουμενικών Συνόδων. 11. Εγκυκλοπαίδεια της Αγίας Γραφής. 12. Ερμηνεία της λειτουργικής ζωής. 13. Γενικά θρησκευτικά, ηθικά, κοινωνικά και διορθόδοξα και διαχριστιανικά θέματα. 14. Ιστορία των εκκλησιαστικών τεχνών. 15. Ποιμαντικά θέματα. 16. Παρουσίαση της εκκλησιαστικής και θρησκευτικής φιλολογίας. 17 . Παρουσίαση βασικών κειμένων της Νεοελληνικής Γραμματείας που αναφέρονται στην Εκκλησία. 18. Παρουσίαση Ορθοδόξων εκδοτικών οίκων, εφημερίδων και περιοδικών, ελληνικών και ξένων. 19. Οδηγός της Ορθοδοξίας στο διαδίκτυο.

Το παραπάνω σε γενικές γραμμές περιεχόμενο θα συνοδεύεται και θα εξηγείται από:

1. Πλούσια εικονογράφηση (έγχρωμη), η απόκτηση της οποίας θα γίνει από διάφορες πηγές, αλλά και από σύγχρονες φωτογραφίες.

2. Παραστατική σχεδίαση, όπου απαιτείται, είτε ως συμπλήρωμα της εικονογράφησης, είτε ως πρωτογενές υλικό, εκεί όπου η εικονογράφηση είναι αδύνατη.

3. Χαρτογραφία, ιδιαίτερα απαραίτητη για την παρουσίαση και παράσταση εδαφικών περιοχών.

4. Σκίτσα, σκαριφήματα, πίνακες, καταστάσεις, κ.ά.

Το εκδοτικό πλάνο σκοπεύει στην έκδοση 12 τόμων με, συνολικά, 20.000 λήμματα που θα εκτείνονται σε 8.000 περίπου σελίδες. Το σχήμα των τόμων θα είναι 21x29 και εξωτερικά θα είναι δερματόδετοι.


Τρίτη 7 Δεκεμβρίου 2010

Ο Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Κρήτης κ. Ανδρέας για την χορήγηση της τουρκικής υπηκοότητας σε Ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου


Tου σεβασμιωτάτου κ. Ανδρέα Νανάκη,
Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου Καστελλίου & Βιάννου,
Καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ

Ο Ισοκράτης και ο Δημοσθένης πνευματικά αναστήματα της πόλης – κράτους, ομόγλωσσοι, ομότροποι και ομοήθεις, εξέφραζαν δύο διαφορετικούς κόσμους. Ο Ισοκράτης προσέβλεπε, με εμπιστοσύνη, στο πολιτικό μεγαλείο του Οικουμενικού Ελληνισμού, το πολιτικό κέντρο του οποίου μετατοπίζεται στη Μακεδονία. Υπήρξε με τον Αριστοτέλη ο θεωρητικός του εκφραστής. Η πρακτική ενήλωση, η πολιτική και πολιτιστική ενοποίηση του ελληνισμού, σε ένα νέο οικουμενικό μέγεθος, υπήρξε έργο του Μακεδόνα Μεγάλου Αλεξάνδρου, με την αυτοκρατορία που δημιούργησε. Με την μακεδονική σάρισα, «ὡς μέσα τήν βακτριανή, ὡς τόν ἰνδό», επήγαμε την ελληνική λαλιά. Η πόλη – κράτος του Δημοσθένους, η Αθήνα με τις αποικίες της και τις αθηναϊκές τριήρεις είχαν ολοκληρώσει την συμβολή τους στον παγκόσμιο πολιτισμό, όπως βεβαίως και τόσα άλλα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά σχήματα, μέχρι τις ημέρες μας.

Ο μετασχηματισμός και η διαμόρφωση του νέου κόσμου εκφράστηκε με τον έλληνα λόγο, αλλά οικοδομήθηκε στα θεμέλια της χριστιανικής κοσμολογίας και ανθρωπολογίας διαφορετικής από τα αρχαιοελληνικά κοσμοείδωλα και προσδιορίσθηκε με όρους, όπως ρωμιοσύνη και ορθόδοξο γένος. Ο νέος κόσμος είχε εκκλησιαστικό, πολιτικό και πνευματικό κέντρο του, την Κωνσταντινούπολη, την πόλη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όπου και το κέντρο των Ορθοδόξων, της Οικουμένης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με τους αυτοκράτορες της Κωνσταντινουπόλεως καθόρισε την πνευματική και πολιτιστική ταυτότητα της καθ’ ημάς Ανατολής, αλλά και του σλαβικού κόσμου, από το Κίεβο μέχρι τη Μόσχα, το Τύρνοβο και το Πέκιο. Η Αλεξάνδρεια, κατεξοχήν πόλη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αν και αρχαιοτέρα της Κωνσταντινουπόλεως, παρέμεινε το δευτερόθρονο κέντρο της Ορθοδόξου Εκκλησίας.Μετά το έτος 1453, με το Ισλάμ να έχει επίσημα πλέον κατοχυρώσει τον πρώτο λόγο, η αυτοκρατορία συνέχισε την πορεία της μέσα στο σχήμα της ορθόδοξης οικουμένης. Ο έλληνας λόγος αποτελούσε και πάλι την απαραίτητη προϋπόθεση για την ανέλιξη στην πυραμίδα του ρούμ μιλιέτ των ορθοδόξων και την Εθναρχούσα Εκκλησία.

Κατά τον Δοσίθεο Αναγνωστόπουλο: «Στά χρόνια τῶν Ὀσμανιδῶν ἦταν σάν καί στῶν ‘Ρωμιῶν / τήν ἐποχή, πολύχρωμη ἡ Πόλη, πολύφωνη, / πολυτραγουδισμένη σέ γλῶσσες ἄσχετες, μά μουσικές.» Και πάντα αυτά εν μέσω των παντοτινών περιπετειών της ιστορίας και τις οδύνες του ανθρωπίνου αίματος.Ο διαφωτισμός και η αρχή των εθνοτήτων, στην οποία, πλέον, αρχίζει να στηρίζεται η διεθνής νομιμότητα μετά την Γαλλική επανάσταση το 1789, διαμορφώνουν νέα δεδομένα. Μέσα από τα δεινά του πολέμου και της μάχης δημιουργούνται, με το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, τα νέα σύνορα και παγιώθηκε η αρχή του έθνους – κράτους. Η Συνθήκη της Λωζάνης υπήρξε καθοριστική καμπή για τους λαούς της Ελλάδας και της Τουρκίας. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο προσφυγικό συνοικισμό, στο Ατσαλένιο - Ν. Κλαζομεναί του Ηρακλείου Κρήτης. Γνωρίζω καλώς, πολύ καλώς και από πρώτο χέρι τι σημαίνει, στο όνομα της οποίας και οιασδήποτε ιδεολογίας, να σε ξεριζώνουν και να σε διώχνουν από τον τόπο που γενήθηκες. Τον τόπο που οι πρόσφυγες αποκαλούν πατρίδα.Είναι γνωστό, πόσο το Οικουμενικό Πατριαρχείο δοκιμάσθηκε απορφανίστηκε από την τότε νέα τάξη πραγμάτων. Των εθνοκτονιών, της μισαλλοδοξίας, της εκδικητικότητας, των διωγμών και των ιδεολογικών καταναγκασμών, που επικρατούσαν βέβαια και σ’ ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο. Αναφέρω μόνον τον ελληνικό εμφύλιο των ετών 1946-1949.

Η ανθρωπότητα βρίσκεται για μία ακόμα φορά στη διαμορφουμένη νέα παγκόσμια πραγματικότητα. Και ο ελληνισμός του 21ου αιώνος έχει πολλούς ανθρώπους με την συνείδηση του Δημοσθένους. Εξεφράσθη αυτή η συνείδηση με αφορμή τις υπηκοότητες που λάβαμε από το Τουρκικό κράτος για το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, χάρη του οποίου καμία θυσία δεν θεωρούμε περιττή. Το Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη συνεχίζει δημιουργικά με πρώτο και πρωτοπόρο τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, την πορεία του Ισοκράτους, του Αριστοτέλους και των Μεγάλων Πατέρων με την οικουμενική για την Εκκλησία, συνείδηση. Δεν αντιμετωπίζει φοβικά το νέο κόσμο, με προθέσεις αποκλεισμού και καχυποψίας. Στη διάθεσή του δεν είναι ούτε βεβαίως οι αθηναϊκές τριήρεις του Θεμιστοκλέους, ούτε η μακεδονική σάρισα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Πορεύεται όμως με την ορθόδοξη παρακαταθήκη στην οικουμένη. Πατριάρχης, Σύνοδος, Ιεραρχία, κλήρος και λαός πορευόμεθα με όπλα τον ευαγγελικό λόγο, το μήνυμα της αγάπης, της ειρηνικής συνύπαρξης και της καταλλαγής, μεταξύ των λαών, των θρησκειών και των πολιτισμών, που αποτελεί και τον Πνευματικό και πολιτιστικό προσδιορισμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Γι αυτό και οι συναντήσεις του Οικουμενικού μας Πατριάρχου με τις θρησκευτικές, πολιτικές και πνευματικές ηγεσίες της γης. Γι αυτό και οι Πατριαρχικές Λειτουργίες στην Καππαδοκία, στις εκκλησίες της Μικράς Ασίας, μέχρι το μεγάλο γεγονός της λειτουργίας στη Παναγία του Σουμελά.

Προσδοκούμε την χορήγηση της τουρκικής υπηκοότητας και στους άλλους ιεράρχες του Θρόνου που το έχουν ζητήσει, αλλά και στους κληρικούς της πατριαρχικής αυλής και προσευχόμεθα για το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Με τα δεδομένα αυτά το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, δηλαδή το ευσεβές γένος μας, η ρωμιοσύνη, ο ελληνισμός θα συνεχίσουν να επιτελούν την διαχρονική οικουμενική αποστολή στην ελληνική επικράτεια και στις ορθόδοξες κοινότητες του κόσμου εν μέσω της διαμορφούμενης παγκοσμιοποιούμενης πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Για όλα όσα εγράφησαν με αφορμή τη χορήγηση των πρώτων υπηκοοτήτων από την Τουρκία σε μας τους ιεράρχες του Θρόνου τα θεωρώ δε όλα καλοπροαίρετα και αγαθών προθέσεων, θυμάμαι το: Ἀλέξανδρος Φιλίππου και οἱ Ἕλληνες πλήν Λακεδαιμονίων, «κι ἀπ’ τήν θαυμάσια πανελλήνιαν ἐκστρατεία, / τήν νικηφόρα, τήν περίλαμπρη, / τήν περιλάλητη, τήν δοξασμένη /ως ἄλλη δέν δοξάσθηκε καμιά, /τήν ἀπαράμιλλη : βγήκαμ’ ἐμεῖς ˙ / ἑλληνικός καινούριος κόσμος, μέγας. / Ἐμεῖς οἱ Ἀλεξανδρεῖς, οι Ἀντιοχεῖς, / οι Σελευκεῖς, κ’ οἱ πολυάριθμοι / ἐπίλοιποι Ἕλληνες Αἰγύπτου καί Συρίας, / κ’ οἱ ἐν Περσίδι, κι ὅσοι ἄλλοι. / Μέ τές ἐκτεταμένες ἐπικράτειες, / με τήν ποικίλη δρᾱσι τῶν στοχαστικῶν προσαρμογῶν. / Καί τήν Κοινήν Ἑλληνική Λαλιά / ὤς μέσα στήν Βακτριανή τήν πήγαμεν, ὤς τούς Ἰνδούς. / Γιά Λακεδαιμονίους νά μιλοῦμε τώρα

Eκκλησία και Εκκλησιολογία

Κυκλοφόρησε τὸ νέο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ Θεολογία (τόμος 81, τεῦχος 3ο, Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 2010), τὸ ὁποῖο φιλοξενεῖ ἄρθρα ποικίλης ὕλης. Στὸ προλογικὸ σημείωμα μὲ τίτλο «Ἐκκλησία καὶ Ἐκκλησιολογία», ὁ Σταῦρος Γιαγκάζογλου περιγράφει ἁδρομερῶς τὸ παρελθὸν τῆς περὶ Ἐκκλησίας θεολογικῆς ἔρευνας, ὁριοθετώντας τὸ πλαίσιο τῆς ὀρθόδοξης ἐκκλησιολογίας.

Στὸ πρῶτο μελέτημα μὲ τίτλο «Ὁ χριστιανικὸς ριζοσπαστισμός» ὁ Γεώργιος Μαντζαρίδης ἀποτυπώνει σκέψεις γιὰ τὴ ριζοσπαστικότητα τῆς Ἐκκλησίας στὴ σχέση της πρὸς τὸν σύγχρονο κόσμο. Ὁ Ἰωάννης Καραβιδόπουλος στὸ ἄρθρο του «Ἡ ἔρευνα τοῦ “ἱστορικοῦ Ἰησοῦ” στὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία» ἐπιχειρεῖ νὰ συζητήσει τὰ πρόσφατα πορίσματα τῆς βιβλικῆς ἐπιστήμης, τὶς ἀναφορὲς τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας, καθὼς καὶ τὴ νομιμότητα τοῦ ζητήματος τῆς ἔρευνας τοῦ ἱστορικοῦ Ἰησοῦ. Στὴν ἑπόμενη μελέτη «Ἡ θεολογικὴ σημασία καὶ ἀξιολόγηση τῆς Ἁγίας Γραφῆς, εἰδικὰ κατὰ τοὺς μεγάλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας» ὁ Χρῖστος Κρικώνης περιγράφει τὴ θέση καὶ τὴ σημασία τῆς Ἁγίας Γραφῆς στὴ θεολογικὴ μελέτη στὸ πλαίσιο τῶν ἑρμηνευτικῶν σχολῶν (Ἀλεξάνδρεια, Ἀντιόχεια), ἀλλὰ καὶ τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας (Καππαδόκες, Ἰω. Χρυσόστομος).

Σωτήριος Δεσπότης στὸ μελέτημά του «Οἱ πρῶτοι λόγοι τοῦ Ἰησοῦ στὸ κατὰ Ἰωάννην καὶ ἡ δημιουργία τοῦ κύκλου τῶν μαθητῶν Του» προσφέρει μιὰ ἐξαντλητικὴ ἑρμηνεία στὸ Ἰω. 1,35-39, ὅπου καταγράφονται τὰ πρῶτα λόγια τοῦ Ἰησοῦ στὸ Εὐαγγέλιο ὅσον ἀφορᾶ στὴν κλήση τῶν μαθητῶν Του. Στὸ ἄρθρο «Ἡ ἐποχὴ τῶν Κριτῶν καὶ ἡ ἐγκαθίδρυση τοῦ θεσμοῦ τῆς Βασιλείας» ὁ Χρῆστος Καραγιάννης μὲ βάση μιὰ ἱστορικο-κριτικὴ προσέγγιση τῶν σχετικῶν βιβλικῶν μαρτυριῶν ἐπιχειρεῖ μιὰ κοινωνιολογικὴ θεώρηση τῶν δομῶν καὶ τῆς ὀργάνωσης τῶν φυλῶν τοῦ Ἰσραήλ, διερευνώντας τοὺς λόγους ποὺ ὁδηγοῦν στὸν θεσμὸ τῆς βασιλείας. Ὁ Βασίλειος Γιαννόπουλος στὴ μελέτη του «Ἡ οἰκουμενικότητα τῆς “λεγομένης Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου”» ἔρχεται σὲ διάλογο μὲ προηγούμενο ἄρθρο τοῦ Παναγιώτη Μπούμη σχετικὰ μὲ τὸ ζήτημα τῆς ἀμφιλεγόμενης οἰκουμενικότητας τῆς Πενθέκτης Συνόδου.

Πέτρος Βασιλειάδης στὴ μελέτη του «Ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος ὡς ἑρμηνευτὴς τοῦ ἀποστόλου Παύλου καὶ τὸ πρόβλημα τῆς ἀνθρώπινης σεξουαλικότητας» ἐπιχειρεῖ μιὰ πολυεπίπεδη θεώρηση τῆς ἀντίληψης τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου γιὰ τὴν ἀνθρώπινη
σεξουαλικότητα, ἀλλὰ καὶ τὴν εὐρύτερη ἀνθρωπολογικὴ καὶ θεολογικὴ σπουδαιότητα τοῦ θέματος. Στὸ ἑπόμενο ἄρθρο «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καὶ Νικόλαος Καβάσιλας. Ἡ σύνθεση μυστηριακῆς καὶ ἀσκητικῆς ζωῆς στὴν ὀρθόδοξη παράδοση» ὁ Σταῦρος Γιαγκάζογλου διερευνᾶ τὴ σχέση τοῦ Νικολάου Καβάσιλα πρὸς τὸν Γρηγόριο Παλαμᾶ καὶ τὸν Ἡσυχασμό, περιγράφοντας τὴν οὐσιαστικὴ σύμπτωσή τους μέσα ἀπὸ τοὺς βασικοὺς ἄξονες τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας.


Στὴ μελέτη «Μυστήρια καὶ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο» ὁ Βασίλειος Τσίγκος ἀναδεικνύει τὶς σημαντικὲς ἀπόψεις τοῦ ἱ. Χρυσοστόμου γιὰ τὴ θεσμικὴ διάσταση τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴν ἀνάλογη ἀνάγκη γιὰ μυστηριακὴ ἑνότητα. Ὁ π. Βασίλειος Γεωργόπουλος στὸ ἄρθρο του «Χριστολογία καὶ αἵρεση στὴ Δεύτερη Ἑλβετικὴ Ὁμολογία» προχωρεῖ σὲ μιὰ κριτικὴ ἀξιολόγηση τοῦ θέματος μὲ ἐπίκεντρο ἕνα ἰδιαίτερα διαδεδομένο ὁμολογιακὸ κείμενο στὸ χῶρο τοῦ Προτεσταντισμοῦ. Ὁ π. Ἐμμανουὴλ Κλάψης στό «Human Dignity in a Global World» ἐξετάζει τὸν τρόπο θεώρησης τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας καὶ τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων στὸ πλαίσιο τοῦ σύγχρονου μεταβαλλόμενου κόσμου, προσφέροντας κάποιες γόνιμες σκέψεις ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη προοπτική. Στὴ στήλη Παρεμβάσεις ὁ Σωτήρης Γουνελᾶς στὸ κείμενό του «Σημερινὲς ὄψεις τῆς θεολογίας καὶ ἡ συζήτησή τους» συζητᾶ, μὲ ἀφορμὴ τὸ τελευταῖο βιβλίο τοῦ Χρυσόστομου Σταμούλη μὲ τίτλο «Ἔρως καὶ θάνατος», τὴν πορεία τῆς σύγχρονης θεολογίας στὴν Ἑλλάδα. Στὴν παρέμβαση ποὺ ἀκολουθεῖ μὲ θέμα «Ἡ οικονομικὴ κρίση καὶ ἡ Εὐρώπη» ὁ Κωνσταντῖνος Ζορμπᾶς ἐκφράζει τὴν ἀγωνία του γιὰ τὴν ἀνάγκη οἱ χριστιανικὲς καὶ θρησκευτικὲς παραδόσεις νὰ συνεργαστοῦν γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῶν σοβαρῶν οἰκονομικῶν προβλημάτων ποὺ ἀντιμετωπίζουν οἱ πολίτες στὴν Εὐρώπη (καὶ τὴν Ἑλλάδα) σήμερα.

Τὸ τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ συμπληρώνεται μὲ τὶς πλούσιες μόνιμες στῆλες. Τὰ Θεολογικὰ Χρονικά, ὅπου περιλαμβάνονται ἀναφορὲς σὲ επιστημονικὰ συνέδρια, θεολογικὰ γεγονότα, ἀνακοινωθέντα καὶ πορίσματα συνοδικῶν συνδιασκέψεων, τὰ Περιοδικὰ Ἀνάλεκτα, ὅπου γίνεται σύντομη ἐπισκόπηση τῶν ἑλληνικῶν καὶ ξένων θεολογικῶν περιοδικῶν, τὸ Βιβλιοστάσιον, ὅπου δημοσιεύονται βιβλιοκριτικὰ δοκίμια καὶ παρουσιάσεις θεολογικῶν μονογραφιῶν, βιβλίων καὶ λοιπῶν ἐκδόσεων καί, τέλος, τὸ Ἀναλόγιον, ὅπου δημοσιεύεται ἐνημερωτικὸ δελτίο πρόσφατων θεολογικῶν ἐκδόσεων. Τὸ ἑπόμενο 4ο τεῦχος τῆς Θεολογίας μὲ τὸ ἀφιέρωμα «π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ» θὰ κυκλοφορήσει τὸν προσεχῆ Ἰανουάριο.


* Για επικοινωνία με το περιοδικό: e-mail: theologia@ecclesia.gr, τηλ. 210 - 7272313, fax: 210 - 7272251